ΜΝΗΜΗ ΕΡΝΕΣΤΟΥ ΤΣΙΛΛΕΡ

Αν χρωστάμε κάτι σε κάποιον Γερμανό, αυτός είναι σίγουρα ο Ερνέστος Τσίλλερ: o φιλέλλην αρχιτέκτονας, ο πατέρας του νεοκλασσικού στην Ελλάδα. Χωρίς αυτόν, το πρόσωπο της Αθήνας θα ήταν μόνο τα αρχαία απομεινάρια. Τι να πρωτοαναφέρει κανείς: Προεδρικό Μέγαρο, Εθνικό Θέατρο, Νομισματικό Μουσείο, Ακαδημία-Βιβλιοθήκη-Πανεπιστήμιο...
Kαι να ήταν μόνο η σφραγισμένη από αυτόν Αθήνα: Πειραιάς, Πάτρα, Ερμούπολη, Αίγιο, Ολυμπία, Πύργος, Τρίπολη, Μήλος, Θεσσαλονίκη, Γύθειο, Κόρινθος, Άργος...Και που δεν άφησε αριστουργήματα! Διασώζουν μια ευγένεια θαρρείς απολεσθείσα μές στο βιαστικό μπετόν, εναρμονισμένα με τον εκάστοτε τόπο, καμωμένα για ν' αντανακλούν τον ελληνικό ήλιο. Καλά είναι τα lofts, και τα ευφάνταστα πολυόροφα και οι φουτουριστικές προτάσεις των σύγχρονων αρχιτεκτόνων στις πόλεις μας. Όμως δεν φαίνεται να ξεπεράσαμε το νεοκλασσικισμό στην αισθητική (αχ αυτή η Βασιλίσσης Σοφίας....). Ίσως όμως γι' αυτό δεν φταίνε οι μετάπειτα νεωτερισμοί, ούτε το χάλι της αντιπαροχής. Είναι που ο Τσίλλερ γεφύρωσε το κενό στην ιστορία μας, όταν ήρθε το 1868, επιχειρώντας να παντρέψει το ελληνικό με το σύγχρονο, δίνοντας ταυτόχρονα ευρωπαϊκό προσανατολισμό σε μια Αθήνα, παρηκμασμένο αρβανιτοχώρι. Το ίδιο πηγε να κάνει κι ο Καποδίστριας στην πολιτική -δεν πρόλαβε. Όμως για τον Τσίλλερ δεν αρκεί ένας δρόμος στα Πατήσια. Του πρέπουν παντού αγάλματα. 

ΠΟΗΣΗ και ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΕΣ

Αντιλαμβάνομαι την ποίηση περισσότερο σαν τρόπο θέασης των πραγμάτων, παρά σαν κυριολεξία φιλολογική. Σήμερα η ποίηση, ενυπάρχει σε όλες τις τέχνες και τις επιστήμες, εκπορεύεται απ' τη σιωπή που σμίγουν δυο άνθρωποι, κυκλοφορεί μες στις κουβέντες των ψυχαναλυτών -που συχνά μιλάν με βάθος ποιητικό, μεγαλύτερο κι από αυτό ποιητών. (Ας θυμηθούμε πως ο Φρόιντ είχε πάρει το βραβείο "Γκαίτε" για τη λογοτεχνική αξία του έργου του, ενώ ο Σίλλερ  τον ενέπνευσε συχνά).

Η ερμηνεία των λεγομένων, των χειρονομιών, των ονείρων προϋποθέτει ποιητικές κεραίες, που οι καλοί αναλυτές διαθέτουν, μαζί με την πείρα τόσων ψυχικών ανασκαφών. Αίφνης, μια παιδοψυχίατρος, μου έδειξε την αυθόρμητη ζωγραφιά μιας άτυχης έφηβης: τα ψάρια στον αέρα, τα πουλιά στο νερό, το καράβι ακίνητο, σ' ένα χαρτί που απεικάζει τα "πάνω-κάτω" -να μην παίρνουν ανάσα- όλα σε μια ηρεμοφάνεια. Δεν είναι ποίημα αυτό; Ποιητής δεν μοιάζει το ασυνείδητο, το βράδυ, στα όνειρα μας;

Η ποίηση βρίσκεται περισσότερο έξω από τα χαρτιά, σαν άρωμα που διαχέεται από το αλάβαστρο, στον αέρα, άπιαστο. Σαν μουσική που δίνει μορφή στον αέρα -κι είναι τόση η ρυπογόνος ανοησία!  Οι αναλυτές και οι ποιητές, εκτελούν ψυχο-πνευματικές "εκβραχώσεις" για το πέταγμα, για το φτερούγισμα του απείρου εντός μας. 

ΠΟΥ ΠΗΓΕ ΤΟ "ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΤΟ ΓΡΑΤΖΟΥΝΙΣΜΕΝΟ ΓΟΝΑΤΟ";

Η υπερκαταναλωτική δηλητηρίαση στις άγραφες παιδικές ψυχές μοιάζει να ανήκει, εκ των πραγμάτων, στο πρόσφατο παρελθόν. Όμως η χυδαία όψη της διαφήμισης, βρίσκει ακόμα έδαφος όταν πλησιάζουν γιορτές. Έτσι, τα ανυποψίαστα παιδιά που παρακολουθούν κινούμενα σχέδια (συχνά made in china κακογουστιές) βομβαρδίζονται με το αίσθημα του αινικανοποίητου και εφόσον οι γόνεις τους δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις αχαλίνωτες καταναλωτικές απαιτήσεις, υποσεινήδητα μπαίνουν στη θέση του ελλειμματικού. Η ΕΣΥΕΑ απ' την άλλη, προτιμά να λογοκρίνει την επιφάνεια, ενώ από κάτω περνάει η ουσιαστική χυδαιότητα σαν ελέφας. Και οι γονείς, μέχρι πρόσφατα, δουλεύαν για να ανταποκριθούν στις  αλόγιστες απαιτήσεις των παιδιών και τις δικές τους, παραδίδοντάς τα σε αλλοδαπές νταντάδες που βλέπαν tv μαζί με τα παιδιά. Γι’ αυτό βλέπεις εφήβους αλλόκοτους...

Η δική μου γενιά έπαιζε με τα Play Mobil- πλάσματα ανθρωπόμορφα, σχηματίζαμε την κοινωνία τους με τη φαντασία μας. Σήμερα παίζουν ηλεκτρονικά, χαμένα σ’ ένα κόσμο που τους απομακρύνει από την χειροπιαστή πραγματικότητα διολισθένοντας ευκολότερα σε ανθυγειινούς εθισμούς. Χαρίζουμε στα παιδιά λούτρινα ζωάκια, αντί να τους προσφέρουμε την πραγματική χαρά και την υπευθνότητα ενός αληθινού σκύλου ή γάτας. Στα παιδιά με τα προστατευτικά πλέγματα στα μπαλκόνια των πολυκατοικιών, όπως τα καρφιά στον τοίχο του Ναού για τα πουλιά. Τα παιδιά, που τα έχουν βαρεθεί όλα και παίζουν με ψευτοπράγματα. Γιατί αυτά έχουν ανάγκη, ώστε να διοχετεύουν δημιουργικά τη φαντασία τους: με το χαρτόνι, την πλαστελίνη, το κούτσουρο, πλάθουν το μαγικό τους κόσμο. Ένα φύλλο ή μια μέλισσα /ένα τόπι ή μια βέργα/ γίνουνται αυτοκίνητα χαρά /κόσμου ζωή, που λέει και το τραγούδι της Αρλέτας. Τα παιδιά, που τρέχουν ολημερίς στα φροντιστήρια, που δεν χωρούν στα παραγεμισμένα δωμάτια και στα καλώδια από τις κονσόλες. Δεν βρίσκει χώρο η φαντασία τους...

Που πήγε «το παιδί με το γρατζουνισμένο γόνατο»*; Πώς έγινε το πιο παχύσαρκο στην Ευρώπη; Πού πήγε η Λόλα με το μήλο, το πατίνι και το τόπι και την παιδική κούκλα- που διαρκούσε περισσότερο από τη Μπάρμπι στις διάφορες τηλεοπτικές εκδοχές, σε πρότυπα κενότητας θηλυκής. Μεταμορφώθηκαν σε υπερήρωες, που σαρώνουν τα πάντα στο πέρασμα τους, παίρνωντας πόντους. Από τους προϊστορικούς χρόνους σχεδόν, ως το 1950, στην Ελλάδα τα παιδιά παίζαν με τα ίδια παιχνίδια –τα βλέπεις και στα μουσεία. Απλά και ανεξάντλητα. Η λαμπάδα τους δε βάραινε από μηχανήματα, μοσχοβολούσε κερί. Με το στολισμένο καραβάκι και το ρόδι λέγαν τα κάλαντα, με χαρά αθώα, όχι με στόχο το... Playstation. Σίγουρα τα ηλεκτρονικά μέσα οξύνουν την νοημοσύνη τους από νωρίς και προσφέρουν άπειρες δυνατότητες, ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές. Για να αναπτυχθεί όμως σωστά ο εγκέφαλος χρειάζεται να  καλλιεργηθούν όλες οι αισθήσεις.  Δεν καθαγιάζω λοιπόν το  παρελθόν (αν πάμε πίσω, στον μεσαίωνα, δεν υφίστατο καν "παιδική ηλικία"). Οι καταστάσεις και μόνο υποδεικνύουν απλώς να αντλήσουμε κάτι από τη διαχρονία. Κι η αλληλεγγύη της δωρεάς παλιών παιχνιδιών, είναι νομίζω η αρχή. Η πομφόλυγα διερράγη. Και με αγαλίαση ακούω το κελάηδισμα των παιδιών απ' το γειτονικό προαύλιο. 

Βιτρίνα στο Ναύπλιο

Το παιχνίδι φυσικά είναι το αλατοπίπερο της ζωής και η ανάγκη για αυτό, μας ακολουθεί ως το τέλος: Είτε παίζεις με τα παιδιά σου, είτε με το σκύλο σου, είτε σκαρώνεις στίχους ή νότες, είτε ζωγραφίζεις, είτε παίζεις στο θέατρο, είτε παίζεις μπάλα, είτε κάνεις έρωτα, είτε αστειεύεσαι με λογο-παίγνια, είτε αυτοσχεδιάζεις στην κουζίνα, είτε πειραματίζεσαι στο εργαστήριο, είτε παίζεις χαρτιά ή σκάκι. Ανάλαφρα ή σοβαρά, παιχνίδι όλα. Παιχνίδι = Ζωή. Κι αλίμονο σ' όποιον δεν παίζει.
_______________________________________________________________________
*Παιδί με το γρατζουνισμένο γόνατο/κουρεμένο κεφάλι/όνειρο ακούρευτο. Ελύτης.

ΟΛΙΓΑ ΛΙΜΕΡΙΚΙΑ

Τα λιμερίκια (limericks)  είναι μια ποιητική φόρμα (ΑΑΒΒΑ -3oς,4ος στίχος κοντύτεροι) ιρλανδικής καταγωγής. Είναι χιουμοριστικά και συνήθως άσεμνα, ενώ είθισται να ξεκινάν με αναφορά σε τοπωνύμια. Ο Σεφέρης έχει γράψει 19 τολμηρά λιμερίκια, στα "Εντεψίζικα". Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο διαδίκτυο. Εδώ, μοιράζομαι κάποια δικά μου. 

Ήτανε μια κοπέλα από την Τιθορέα,

πήγε να βρει στην Αθήνα παρέα

-όμως της ήρθαν ανάποδα,

και τώρα με τετράποδα
τη βρίσκει - και περνάει ωραία..

Ήτανε μια μικρή απ’ το Σάο Πάολο

που έστειλ’ έναν ατζέντη στο διάολο.

Της είπε «εσύ έχεις μπρίο,

έλα να χορεύεις στο Ρίο».

Να φοράει φτερά, της ήτανε άβολο.

Ήταν μια κύρια π’ αγαπούσε το Λύτρα,

μα δεν είχε πιάσει ποτέ της χύτρα.

«Πέρνα και λίγο, Νίνα

-της λέγαν- απ’ την κουζίνα!».

Μα δεν τη χώριζαν, ήταν αλλού τεχνίτρα.

Ήταν ένας απόστρατος στο Μαρούσι

που έκανε στη γραφή γιουρούσι.

Οι μούσες δεν του κάθονταν

κι αυτός ερήμην μάχονταν

να πιάσει μια απ’ αυτές και να τη λούσει.

Είδα έναν αμούστακο στη Βαλτετσίου,

μουτζούρωνε τον τοίχο ενός κυρίου.

Παρότι σπίτι του, τη δαχτυλιά,

πάντα την πλήρωνε με κωλιά.

Μετά ξεσπούσε στα πλακάκια του Λυκείου.

Ένας οδοντογιατρός στην Παιανία,

γέμιζε απ’ τη δουλειά του με ανία.

«Το στόμα έχουν ανοιχτό,

μα δε μιλάνε –βασικό!

Είπ’ ο ψυχίατρος. Εκεί είν’ η τυραννία.»

Ήτανε μια σοπράνο απ’ την Οττάβα

που κάθε μέρα ανέβαινε μια οκτάβα.

Έμπλεξε μ’ έναν έλληνα εργένη,

που της μαγείρευε με τσιμένι.

Αλλά εκείνη προτιμούσε τη φάβα.

ΣΤΕΛΙΟΣ ΡΑΜΦΟΣ: ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΟΣ, ΦΑΡΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΧΟΥΡΙ: ΤΟ "ΑΛΛΙΩΣ"

Πλατύς. Πλατωνικός. Αναστάσιμος. Οι φιλόσοφοι πλήθος, μυριάδες οι φιλοσοφούντες. Ετούτος είναι σοφός! Ο σοφότερος εν Ελλάδι. Κι ένας απ' τους μεγαλύτερους σύγχρονους στοχαστές, παγκοσμίως. Δώρο θεού ο λόγος του: με την αποσταγμένη του απλότητα, την τρίσβαθη αναλυτικότητά του, την ποιητική του χάρη. Στα νάματα της αλήθειας του βυθίζεσαι και βγαίνεις άλλος, και βγαίνεις άπεφθος. Άνθρωπος σεμνός -όπως όλοι οι μεγάλοι-, προσηνής κι ανοιχτόκαρδος. Μνήμων, δίκαιος και ευθύς. Με μια αίσθηση του χιούμορ που σ' αιφνιδιάζει. Μιλώντας μαζί του, σου εκμαιεύει ότι καλύτερο περιέχεις και σε θέτει ενώπιον των ευθυνών σου. Επάξια έχει κερδίσει (πολύ πριν ακόμη απ' τις συχνές του παρεμβάσεις για την κρίση) επιρροή και σεβασμό καθολικό, που εκφράζεται μέσα από την απήχηση των βιβλίων του και των κατάμεστων μαθημάτων του, την παρουσία του στα μέσα, άλλα και την πρόσφατη πρόσκληση του στις Βρυξέλλες για συζήτηση. 

Η συναναστροφή μου μαζί του, αποτελεί προίκα, και η μαθητεία μου πλάι του, τον λαμπρότερο φαροδείκτη. Δύο βασικά πράγματα μπορώ να πω ότι μου έχω διδαχθεί δίπλα του: 1) Να ερμηνεύω κάτι πριν το κρίνω, λαμβάνοντας την αναγκαία απόσταση της ψυχραιμίας, που επιτρέπει το διαχωρισμό ουσιώδους/επουσιώδους. 2) Να πιστεύω πάντα στο "μετά"... 

Σκέφτηκα να αναρτήσω ένα μικρό ανθολόγιο αποσπασμάτων από τα συγγράμματά του, ποικίλης θεματολογίας -είναι τα κομμάτια που εγώ υπογραμμίζω κατά την ανάγνωση. Αυτό θα εμπλουτίζεται συν τω χρόνω. Βεβαίως να τονίσω πως ο ίδιος γράφει πάντα σε πολυτονικό και πως τα αποσπάσματα συνιστούν απλές αφορμές για περαιτέρω διερεύνηση. 

Στην μεταφυσική σχεδόν αυθεντία της οικογένειας το μέλος θυσιάζει την αυθεντικότητά του κι εκείνη του ανταποδίδει την χειρονομία με ανευ όρων αποδοχή στο άπλετο συναίσθημα, απόδοχή η οποία δεν έχει καμία σχέση με την αυτοπραγμάτωση και της οποίας κατ' εξοχήν είναι συχνά έως συνηθέστατα η παθητικότης. Όταν δεν κατορθώνουμε παρόμοιο συναισθηματικό αγκάλιασμα στους κόλπους της ευρύτερης ομάδος, ο εγωισμός πληγώνεται και γίνεται στον πόνο του θηριώδης. 
*
Η ζωή είναι γεμάτη δουλείες -πρέπει να φας, να ντυθείς, να εργασθείς. Δεν είμαστε ούτε δούλοι, ούτε ελεύθεροι, είμαστε μίγμα ανάγκης και ελευθερίας. Η σοφία μας θα είναι να κάνουμε τον συνδυασμό με έναν πόντο υπέρ της ελευθερίας.
*
Η αισιοδοξία είναι ευχαριστία. Είναι η αδιάλειπτη προσευχή και λειτουργία μου, το μυστήριό μου. Στη σχέση με το Θεό γινόμαστε υπέρλογοι, ανεξήγητοι, παράλογοι, όχι για μια στιγμή, αλλά επί εικοσιτετραώρου βάσεως. Κυρίως ανεξίθρησκοι. 
*
Η λατρεία δεν βρίσκει στις συνειδήσεις κατάλληλο έδαφος που θα τους επέτρεπε να εσωτερικεύσουν το λατρευτικό γεγονός, οπότε παραδίδονται και υποκύπτουν κατ' ανάγκη στα υλικά στοιχεία της λατρείας, την λαμπρότητα, τους υπερβατικούς συμβολισμούς ή την υποβολή. Χάρι στην συναισθηματική έξαρση που προκαλούν μόνα τους, τα στοιχεία τούτα αποκτούν μαγική διάσταση και περιωπή η οποία κρατεί τον αθωράκιστο πιστό σε ψυχολογική υστέρηση και καταδικάζει τον πνευματικό πολιτισμό του σε καθήλωση. Ο μαγικός κόσμος της λατρείας πείθει όταν θαμπώνει και γι' αυτό η σαγήνη του χρειάζεται οπωσδήποτε αποδέκτη ένα παιδί. Όσο για το ίδιο το θάμβος με την αντιπραγματικότητα που εσωτερικά δημιουργεί, δεν αποκλείεται να προκαλέσει σχιζοειδείς πολώσεις οι οποίες καρτούν το υποκείμενο εκ του ασφαλούς ανήλικο, αφού δεν μπορεί έτσι να εμπιστεύεται τον εαυτό του και την πράξη του.

ΠΟΙΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ, ΣΗΜΕΡΑ;

Αν έπρεπε να δώσω έναν ορισμό στην επαρχία, θα έλεγα πως είναι ο χώρος όπου το άγνωστο δεν έχει θέση. Καθότι όλα εκεί είναι γνωστά, οικεία, δεδομένα. Ήγουν: καταδικασμένα στην ακινησία. Εξ’ ου και τα όποια επιτεύγματα της, ξεσκονίζουν απλώς το ευπρόσωπο της ακινησίας της, ή το διασκεδάζουν αυτάρεσκα. Η αρνητική διαφάνεια συμβαίνει όταν όλοι βλέπουν όλους, και ως γνωστόν, ο άνθρωπος δεν δύναται να προοδεύσει παρακολουθούμενος. Και αν σε χώρες της Δύσης (στις οποίες η εξατομίκευση έχει επιτευχθεί μέσα απ’ τους αιώνες) το κοινοτικό μοντέλο δεν σαμποτάρει τη μονάδα, στην καθ’ ημάς Ανατολή, το ατροφικό Εγώ, με την ελλειμματική του εσωτερικότητα, καταπνίγει κάθε εγχείρημα προσωπικής διαμορφώσεως, στο όνομα μιας «συλλογικής ψυχής». Λειτουργεί δηλαδή με στοιχεία προ-μεσαιωνικά, οπότε το άτομο προσδιόριζε εξωγενώς τον εαυτό του, καθρεφτίζοντας τον στην κοινότητα, το σόι, τη συντεχνία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το λεγόμενο «μάτιασμα», όπου ακόμα και η ασθένεια του οργανισμού, αποδίδεται σε αίτια έξω από αυτόν, π.χ. στην κακιά σκέψη μιας γειτόνισσας.

Ο άνθρωπος δεν έχει απλώς ανάγκη την κοινωνία, έχει ανάγκη την ανοιχτή κοινωνία για να πλάσει το μέλλον του. Αυτό τον ώθησε, μετά τον 11^ο μ.Χ. αιώνα, να εγκαταλείψει το μεσαιωνικό σχήμα του φεουδαρχικού χωριού και να δημιουργήσει τις πρώτες πόλεις, δηλαδή τις πρώτες δυνατότητες συνύπαρξης με το άγνωστο και κατ’ επέκταση την πρόοδο σε μορφές πιο εξατομικευμένες.  Δυστυχώς, ενώ στη Δύση αυτό προχώρησε, το Βυζάντιο  (παρά την προσπάθεια διαφωτισμού κάποιων λογίων του) γαντζώθηκε στο παρελθόν, επέμεινε να βλέπει το υπερβατικό μαγικά, μένοντας έτσι έξω από το χρόνο, και κρατώντας ανήλικο τον ψυχισμό ολόκληρων λαών. Η εξατομίκευση «φρέναρε» στο σχήμα της οικογένειας, εν είδει ατόμου.

Έχει πάντως ενδιαφέρον, πως παρότι οι παθογένειες μας μεταφέρθηκαν με την αστικοποίηση και δημιουργήθηκαν και νέες, πρέπει να παραδεχτούμε πως ότι θετικότερο και εξωστρεφές έχει να επιδείξει σε κοινωνικό επίπεδο η Ελλάδα, προέρχεται από την πρωτεύουσα. Και ας μην σπεύσουμε να προβάλλουμε τη δικαιολογία πως το κράτος είναι αθηνοκεντρικό. Θα ήταν πιο γόνιμο νομίζω να σκεφτούμε βαθύτερα τους λόγους, που υποβάλλουν τους ανθρώπους σε ένα είδος εκπαίδευσης όταν συνυπάρχουν με το διαφορετικό και το άγνωστο. Οι ίδιοι άνθρωποι που θα τελμάτωναν στην επαρχία, ενδέχεται να ανθούν τοποθετημένοι στο κατάλληλο περιβάλλον.

Θα μου αντιτάξετε ότι δεν είναι όλοι πλασμένοι για τα ίδια πράγματα και ότι δεν υπάρχει θλιβερότερο θέαμα από νησιώτισσα γιαγιά σε προάστιο. Ορθόν. Ακόμη, θα μου πείτε πως κι η Αθήνα αντιμετωπίζει κρίση (ήδη απ’ τον καιρό που κατακλύστηκε πρόχειρα) και ότι η αναπτυξιακή αποκέντρωση είναι μία ελπιδοφόρος προοπτική. Επίσης ορθόν, όπως και ότι στην εποχή του διαδικτύου, η γεωγραφική παράμετρος έχει χάσει κάτι απ’ τη σημασία της. Όμως είναι άλλο η αποκέντρωση, κι άλλο η διασπασμένη επαρχιακή συνείδηση, η οποία συντηρεί και  αναπαράγει το ελληνικό πρόβλημα, χωρίς να της προσφέρονται ερεθίσματα να το εντοπίσει. Με λίγα λόγια, απλώς αναρωτήθηκα, στον 21^ο αιώνα, που τα πράγματα τρέχουν με άπιαστη ταχύτητα, και η Ελλάδα παλεύει να λύσει ένα γόρδιο δεσμό που δεν τον έλυσε στην ώρα του, και όλοι διψάμε για μέλλον, τι ρόλο μπορεί να έχει και πόσο ρομαντικό μπορεί να είναι να υπάρχουν ακόμα μικρές, κλειστές κοινωνίες παραδομένες στα σήριαλ, το καφενείο, και τα θρησκευτικά παραληρήματα, όπου η φαντασιακή-σχιζοειδής σχέση με τους αγίους υποκαθιστά την φυσιολογική ανάγκη για συνανθρώπους και για ανοιχτή κοινωνία μαζί τους.

Προς επίρρωση των παραπάνω, ένα νησί του Αιγαίου -δεν θα πω ποιο- έρχεται κατ' αναλογίαν πρώτο στην κατανάλωση ψυχοφαρμάκων. 

ΠΕΡΙ ΦΛΥΑΡΙΑΣ

• Η φλυαρία είναι ο θόρυβος της απερισκεψίας. Είναι η ύβρις του μέτρου. Ο εκτροχιασμός από το χρόνο.
• Η φλυαρία είναι η ανοικονόμητη ζωή. Είναι η παντοδυναμία του άσκεφτου. Η παρωδία του αυθορμητισμού.
• Η φλυαρία είναι η μεταμφίεση της δειλίας. Είναι το μασκάρεμα του κενού. Το λίπος του λόγου.
• Η φλυαρία είναι η οργή του προσεκτικού. Είναι ο σταυρός του ευαίσθητου. Ο φόβος του ποιητή.
• Η φλυαρία είναι το ανέξοδο ναρκοπέδιο. Είναι το όπλο στα χέρια του αδέξιου. Η χαλασμένη κόρνα.
• Η φλυαρία είναι η εγγύηση για τα σφάλματα. Είναι το συμβόλαιο με τη γκάφα. Η φτώχια του "εν τω πολλώ".
• Η φλυαρία είναι η κούραση του αυτοσυγκράτητου. Είναι η γελοιοποίηση της αυτογνωσίας. O θάλαμος αερίων.
• Η φλυαρία είναι η απάρνηση της ευθύνης. Είναι η τυραννία του τυχάρπαστου. Η απουσία της μορφής.
• Η φλυαρία ειν' η αδιαφορία για τον άλλον. Είναι η έλλειψη προσανατολισμού. Η καταπάτηση της σιωπής.
• Η φλυαρία είναι ο κουρνιαχτός του περιττού.  Είναι ο κορεσμός του άκαιρου. Του άτοπου ο εμετός. 
• Η φλυαρία είναι και η παγίδα του έξυπνου. Είναι η καταφυγή της αμηχανίας. Η άτεχνη παρηγοριά.

ΙΤΙΑ ή ΠΛΑΤΑΝΟΣ;

Φιλοπερίεργος ο πλάτανος, ακούει τα πάντα στις πλατείες των χωριών, είτε στη Λέσβο είτε στο Πηλιο. Απ’ τα βυζαντινά και τα τούρκικα ως τα σημερινά επίκαιρα και τα χωρατά. Εδώ κι αιώνες ακούει. Ίσως γι’ αυτό να γίναν τόσο πλατιά τα φύλλα του. Σαν κατανόηση δροσίζει... Πάνω του κρέμασαν κι αθώους, μέσα του στέγασε μαστόρων εργαστήρια, παιδιά που παίζαν κρυφτό. Ερήμωσε όταν μαζέυαν τις καρέκλες τριγύρω του. Τάπητα έστρωσε τα φύλλα του να πατήσουν οι ερωτευμένοι κι η βροχή. Τα κλαδιά του, γίναν παγκάκια πουλιών. Το δακτυλικό του αποτύπωμα, σημαία του Καναδά. Ο πλάτανος όμως θυμίζει Πλάτωνα. Κι έχει σωρρεύσει κάτι από την ηλικία και τη σοφία του.

Παρ' όλ' αυτά, εγώ δηλώνω ερωτευμένος με την "κλαίουσα" ιτιά! (Υπάρχει μία στην πλατεία Μεταξουργείου και τη μεταμορφώνει.) Δεν είναι μόνο η θηλυκότητα της, δεν είναι μόνο η αειθαλής, ανθοφόρος κόμη της -η σαν ανεμοκύμβαλο- που την λούζει στον ποταμό.  Είναι η γοητεία της εσωτερικότητας, το κάλεσμα να πλησιάσεις και να δεις τι κρύβει επιμελώς πίσω απ' αυτήν την παλλόμενη κουρτίνα -όπως η άλλη κουρτίνα, η βρυχώμενη, του καταρράκτη. Ποιο είναι το μυστικό της ομορφιάς της. Γιατί ενώ ο πλάτανος προσπαθεί διαρκώς να απλωθεί, να αγκαλιάσει τα πάντα για να αποκτήσει εσωτερικό κόσμο, η ιτιά αντιθέτως, σου εκπέμπει μηνύματα να διαβείς το κατώφλι της, ώστε να τη γνωρίσεις και να σε συντρέξει. 

ΤΑΪΣΜΕΝΑ ΣΤΟΜΑΤΑ, ΑΤΑΪΣΤΕΣ ΨΥΧΕΣ

Δεν εξεπλάγην με τους συλληφθέντες εφήβους. Την προηγούμενη νύχτα, Σάββατο βράδυ στη 1π.μ., επιστρέφοντας στο σπίτι μου, αντίκρισα εμβρόντητος στο γειτονικό πάρκο γύρω στα δέκα παιδιά (τα περισσότερα κάτω των δέκα ετών), ελληνάκια, λες και ήταν μέρα μεσημέρι να παίζουν ξαμολημένα -σαν ορφανά- κάτι παράξενα επιθετικά παιχνίδια. Εδώ δεν επρόκειτο για μία περίπτωση γονέων που αδιαφόρησαν, αλλά για ένα συνεννοημένο κομβόι -θαρρείς- καταστροφής ανθρώπων. Γιατί, το παιδί, όσο έχει ανάγκη από αγάπη και παρουσία, άλλο τόσο έχει ανάγκη από όρια. Κι όταν αυτά δεν τίθενται, το ψυχικά άστεγο παιδί, γεμίζει ως ενήλικας τα θεραπευτήρια και τις φυλακές. 

Ο εκρηκτικός συνδυασμός από τη μια της μητρικής απουσίας τον πρώτο χρόνο ζωής, λόγω εργασίας, και από την άλλη της μετάπειτα έλλειψης ορίων, δημιουργεί στον έφηβο ένα κενό, που γεμίζεται με ουσίες ή, άλλοτε, μια εσωτερική οργή που εκφράζεται έναντια στην κοινωνία. Προς επίρρωση των παραπάνω, είναι αξιοπρόσεχτο πως οι νεαροί παραβάτες δεν ήσαν γόνοι εξαθλιωμένων κοινωνιοοικονομικά οικογενειών, ώστε οι πράξεις τους να προκύπτουν από αντίδραση στην υλική στέρηση, σαν κι αυτές που βλέπουμε κάποτε στο περιθώριο. Αντίθετα, ήσαν  παιδιά εγγράματων και ευκατάστατων μανάδων (η μία από αυτές είναι γιατρός).  Αυτό νομίζω δείχνει πολλά. Για ταϊσμένα στόματα και ατάιστες ψυχές.