Τα ερωτευμένα δέντρα (παραμύθι)

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν δυο ερωτευμένα δέντρα. Η μοίρα τα ‘χε καταδικάσει να ριζώνουν αντικριστά, το να ‘δώ και τ’ άλλο εκεί, στις όχθες του Δούναβη.

Χρόνια και χρόνια κοιτάζονταν, κι έγνεφαν κρυφά –εξ αποστάσως– το χάδι.  Όταν φυσούσε, ρίγη φτάνανε με τον αέρα –και μια λαχτάρα σταλμένη πάνω σ’ ένα φύλλο ξερό του Οκτώβρη, που ’γραφε: «Θέ μου, πώς να σε φτάσω!..».  

Ώσπου μια μέρα, τρανή ανεμοδούρα ξεσπά –χαλούσε ο κόσμος… Κι ήρθ’ ο τυφώνας,  σαν έφιππος λυτρωτής, απ’ τα καρφιά της ρίζας να τ’ αποκαθηλώσει.  Τα πήρε και τα σήκωσε, και τα στροβίλιζε ψηλά, όπως χορευτές του μπαλέτου. Κι αγγίχτηκαν εκεί πρώτη φορά –πριν πέσουν στο ποτάμι, που τα παράσερνε. Και πως θ’ αντέχανε πια οι κορμοί τους, σε τέτοιον αψύ χείμαρρο, που έπνιγε τα σπίτια!

Δεν τα ’νοιαζε. Τους έφτανε που τώρα ήταν μαζί…

Το "Εθνικό και Αληθές" στον Ρέμπραντ

"Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθές" ορμήνεψε o Διονύσιος Σολωμός -ρήση που καθιέρωσε έπειτα ο Νίκος Δήμου. 

Τρανό παράδειγμα ταύτισης του Εθνικού με το Αληθές, αυτός ο πίνακας του Ρέμπραντ, που απεικόνιζε τον εθνικό μύθο τον Ολλανδών: την επανάσταση των προγόνων τους ενάντια στους Ρωμαίους. Έδινε τους επαναστάτες ρεαλιστικά, ως ημιάγριους. 

Ήταν η τελευταία του ευκαιρία να επανέλθει (ριμαγμένος καθώς ήταν -έχοντας χάσει οικογένεια, σπίτι, φήμη, πατρώνες),  με αυτήν την παραγγελία στο Δημαρχείο του Άμστερνταμ. Παρ' όλ' αυτά προτίμησε το αληθές. (Αναγκάστηκε μετά τα αποκαλυπτήρια να τεμαχίσει τον πίνακα, μπας και πωληθεί...) 

Γι' αυτό ήταν μεγάλος.

                                            

Τμήμα του αρχικού πίνακα "Conspiracy of Julius Civilis"

Ο ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΚΑΙ Η "COCA COLA"

Πρώτα μιλούσε η μουσική... Έψαχνα να δω πόθεν έρχεται. Ήταν απ’ το Χαμόγελο της Τζοκόντα –του Χατζιδάκι. Κάπου κάπου τη διέκοπτε ένα μεγάφωνο:  καλούσε σε μποϊκοτάζ για τ’ αναψυκτικά της πολυεθνικής, που μετακομίζει σε γειτονική χώρα –αφήνοντας ανέργους δεκάδες.  

Μάταιη αντίδραση –απελπισίας, θυμού... Τόσες δεκαετίες συνηθισμένος σε χοάνες που διεκδικούσαν με μπουζουκοεμβατήρια το δίκιο και τ’ άδικο τους, είχα γίνει κουφός σε κάτι τέτοια (μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά). 

Όμως εδώ ήταν κάτι άλλο: ένιωσα δικιά μου την αγωνία του (αιφνιδίως) άνεργου, που νόμιζε πως έτσι θ’ αποτρέψει το πρόβλημα. Τι φταίει για τις κρατικές αβλεψίες, που έτρεψαν εργοστάσια σε φυγή; Τι άκρη να βρει στα μισά της ζωής του, για να ταΐσει τη φαμίλια...

Η μουσική του Μάνου εξευγένιζε τη διαμαρτυρία, έκανε τα ώτα ευήκοα, έντυνε την ανάγκη με αξιοπρέπεια. Αν είχαμε πάει με τον τρόπο του, ίσως…

ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΘΕΜΑ

                                               Χιόνια στο Φεγγάρι (στο όρος Φεγγάρι).

Κάποτε λιποθυμούν και τα δέντρα...

Διαβάζω: «Στον αριθμό των 104 ανέρχονται τα δέντρα τα οποία έπεσαν από το κύμα κακοκαιρίας που έπληξε την Αθήνα…»

Δίκιο έχουν λοιπόν όσοι προτείνουν "επιστροφή στις ρίζες"  -θα 'ναι πολύ σαθρές, για να πέφτουν στην πρώτη ανεμοδίνη!

Πέραν όμως από το φαιδρό του γεγονότος, κρύβεται κάτι πολύ σοβαρό: παιχνίδι με τις πιθανότητες για τραυματισμό και θάνατο, συνιστά η πτώση τόσων μεγάλων δέντρων σε πολυσύχναστους δρόμους, μέσα σε μια μέρα.

Και το χειρότερο είναι ότι η είδηση γράφεται σα να ’ναι φυσικό κι αναμενόμενο συμβάν –που αν ήταν έτσι, θα είχαν πέσει όλα τα δέντρα των Παρισίων, απ’ τη συνεχή κακοκαιρία…

Τα δένδρα που ξεριζώθηκαν, είναι αυτά που κάποιος φύτεψε χωρίς να μελετήσει το περιβάλλον, την ανεμοπίεση, το ριζικό σύστημα, το έδαφος κ.λ.π. Χωρίς να βάλει ενδεχομένως προστατευτικά κιγκλιδώματα. Κάποιος πούλησε, κάποιος έβγαλε προμήθεια κι αυτό ήταν, τέλειωσε.

Και η λύση που βρίσκουν ποια είναι; Να τα ξαναφυτέψουν λέει, την άνοιξη (για να ξαναπέσουν τον επόμενο χειμώνα!).

Λοιπόν προτείνω κι εγώ επιστροφή στις ρίζες: στις ρίζες του προβλήματος. Διαφορετικά, τα δέντρα θα πέφτουν, οι κυβερνήσεις θα πέφτουν, το αύριο θα μας πλακώνει...

ΤΑ ΜΟΥΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ

Στο βιβλίο του Νάσος Βαγενά "Κινούμενος στόχος" βρήκα ένα κείμενο του για τον Γιώργο Κοτζιούλα (1909-1956), του οποίου την ελάσσωνα ποίηση χαρακτηρίζει "στιβαρή". Σε ένα σονέτο του γράφει, μεταξύ άλλων: 

Εγώ, ένα κύριος ευγενής από την πόλη,

να τρώω αμούρες! Τι παράξενο κι ετούτο,

σα να μην είχα δει ποτέ μου τέτοιο φρούτο,

που βγαίνει δίχως κέντρωμα ούτε περιβόλι. 

Μα δεν τον κάνω αυτό, αδελφέ μου, εγώ γι΄αστεία,

παρά γιατί μου αρέσει απ' τα μικρά μου χρόνια,

μητ΄ άλλαξα επειδή γυρνούσα στην Ομόνοια.

Δε γούσταρα ποτέ τα ζαχαροπλαστεία. 

Νομίζω πως το ποίημα συνοψίζει ένα βασικό πρόβλημα: αναρωτιέται κανείς, αμά δεν σου αρέσουν τα ζαχαροπλαστείά φίλε μου, με γεια σου και χαρά σου. Τότε όμως γιατί έρχεσαι μέσα στον πολιτισμό των ζαχαροπλαστείων; Τον εκμεταλλεύεσαι και τον κοροϊδεύεις κρυφά. Έτσι όμως δε χαλάσαν και τα ζαχαροπλαστεία και τα μούρα; Με διχασμένους και κουτοπόνηρους χωρικούς, που προσποιούνταν ωφελιμιστικά τους αστούς -οι οποίοι ήσαν έτσι κι αλλιώς μετρημένοι εν Ελλάδι. 

Κι έτσι, με παραπέμπει σε κείνους του στίχους του Σεφέρη:

Τι θέλουν όλοι αυτοί που λένε
πως βρίσκουνται στην Αθήνα ή στον Πειραιά;
Ο ένας έρχεται από Σαλαμίνα και ρωτάει τον άλλο μήπως «έρχεται εξ Ομονοίας»
«Όχι έρχομαι εκ Συντάγματος» απαντά κι είν’ ευχαριστημένος
«βρήκα το Γιάννη και με κέρασε ένα παγωτό».
(...)
Παράξενος κόσμος που λέει πως βρίσκεται στην Αττική
και δε βρίσκεται πουθενά·

Αλλά και στην "Δυστυχία" του Νίκου Δήμου: 

Έτσι ο αστικοποιηθείς βλάχος ζει στο κενό. Δεν έχει γη δεν έχει γλώσσα (έρχομαι εξ Ομονοίας), δεν έχει θρησκεία. Δεν ξέρει πια πως να χαρεί, να κλάψει. Δεν ξέρει να ζήσει.Ο απότομα αστικοποιηθείς βλάχος είναι το πιο λυπηρό ζώο στην Ελλάδα. Η ζωή του έχει τελείως εκφυλιστεί. Έχασε όλο το παραδοσιακό πατριαρχικό μεγαλείο, χωρίς να αποκτήσει τίποτα στη θέση του. Ούτε είχε η ελληνική αστική τάξη σημαντική παράδοση να του την προσφέρει, αλλά και αν είχε, δεν ήταν δυνατό μερικές χιλιάδες αστοί, να αφομοιώσουν μερικά εκατομμύρια βλάχους σε μία γενιά.

"ΠΟΥΛΑΕΙ" Η ΠΟΙΗΣΗ;

Πιστεύω ότι το αξίωμα "η ποίηση δεν πουλάει στην Ελλάδα",  είναι και δεν είναι αλήθεια. Αν και ο υπόγειος τρόπος διάδοσης της είναι κομμάτι της ιδιοσυστασίας της, θα πρέπει να κρίνουμε το φαινόμενο με τρόπο σχετικό. Κατ' αρχάς, νέες ποιητικές συλλογές (κάποιου επιπέδου) τοποθετούνται στους πάγκους των μεγάλων βιβλιοπωλείων -έστω και για ένα διάστημα. Οπότε το θέμα της πρόσβασης είναι περίπου καλυμμένο. Αλλά όταν (όπως γράφει κάπου και ο Νάσος Βαγενάς) σε εκτενές αφιέρωμα μεγάλης εφημερίδας για τις νέες κυκλοφορίες, δεν υπάρχει ούτε ένα ποιητικό βιβλίο, τότε πάλι καλά να λέμε... Διαφήμιση - προβολή: μηδέν.

Εντούτοις, κάποια παραδείγματα, μας δείχνουν ότι (αν μη τι άλλο, οι τυρβάζοντες περί ποιήσεως) την δικαιώνουν σε αριθμούς:

-Ο Καβάφης πουλάει σταθερά και αυξανόμενα (και σε μη "ποιητικό κοινό").

-Ο Ελύτης το ίδιο (ειδικά το "Μονόγραμμα").

-Ο Καββαδίας (λόγω μελοποίησης).

-Η Δημουλά (κυρίως σε γυναίκες).

-Το "Σύσσημον" του "κρυφού" Νίκου Παναγιωτόπουλου, εξαντλήθηκε (1000+ αντίτυπα).

-Τα "Ποιήματα" του Νίκου Δήμου εξαντλήθηκαν.

-Τα ποιήματα του Σκαρίμπα, που είχαν βγει πρόπερσι, δεν υπάρχουν πια.

-Διάφοροι ξένοι ποιητές ("καταραμένοι" κλπ) κυκλοφορούν σωρηδόν σε φτηνές, μαζικές εκδόσεις.

-Ανθολογίες (όπως π.χ. ερωτικών ποιημάτων) είναι εμπορικές.

Κι είναι πολλά ακόμα τα παραδείγματα συλλογών και απάντων, ζώντων και τεθνεώτων ποιητών (μεγάλων και ελασσόνων), που -άλλα από μόδα ή cult- κι άλλα από συνειδητή προτίμηση, οδηγούνται σε πολλαπλές εκδόσεις. Λοιπόν, δεν νομίζω πως η πρόταση "δεν πουλάει η ποίηση" είναι ακριβής. Εκτός αν περιμέναμε να καταναλώνεται όλη η ποίηση που παράγεται (μόνο που έτσι δεν θα επαρκούσε ο ελληνόφωνος πληθυσμός!). Αντίθετα, η πρόταση "κάποιοι καλοί ποιητές δεν πουλάν" είναι ορθότερη.

Η δε σύγκριση με τις πωλήσεις "μυθιστορημάτων", είναι ατυχής. Πρώτον, γιατί ελάχιστα ανήκουν πραγματικά στο είδος με το οποίο αυτοπροσδιορίζονται. Και δεύτερον, επειδή σε σχέση με το μυθιστόρημα, η ποίηση διατηρεί (ακόμα) ένα μεγάλο πλεονέκτημα: αν δεν είναι καλή, δεν πουλάει. (Δυστυχώς όμως, δεν ισχύει και το ανάποδο...).

Θα ήταν σημαντικό ωστόσο να γνωρίζουμε τα αντίστοιχα δεδομένα για την Ευρώπη. Πώς κινείται εκεί η (όποια) ποιητική παραγωγή;

ΟΙ "ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ" ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΣΚΑΛΚΩΤΑ

Θεωρώ τους "Ελληνικούς Χορούς" του Σκαλκώτα σπουδαίο έργο -και πολύ παραμελημένο. Παίζουν συνεχώς το "Άξιον Εστί", κι αυτό δεν το έχω ακούσει απο συμφωνική ορχήστρα ζωντανά. Μπορεί άνετα να σταθεί δίπλα σε κλασσικά έργα απ' όλο τον κόσμο -αν και συχνά λησμονείται απ' τα ξένα ραδιόφωνα. Όπως και όλος ο (πρόωρα χαμένος) Σκαλκώτας -που τόσο λασπολογήθηκε από το μετριότατο σινάφι της εποχής...  Ευτυχώς που έχει φροντίσει μια σουηδική δισκογραφική (Bis) να επανηχογραφήσει το σύνολο των εξαίσιων έργων του. Έτσι, μόνον κατόπιν παραγγελίας μπορεί πια να επανεισαχθεί η δουλειά του!

Ήταν μαθητής μεγάλων, όπως ο Κουρτ Βάιλ, και μόλις τον εντόπισαν, έγραψαν  γι' αυτόν διθυράμβους τα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής. "Οι ελληνικοί χοροί" του έχουν παραξηγηθεί: δεν είναι απλές διασκευές παραδοσιακών κομματιών για ορχήστρα, αλλά μια δική του, ιδιοφυής σύνθεση -που μάλιστα δείχνει και δρόμο για το πως η παραδοσή μας μπορεί να γίνει εσωτερικά λειτουργική στο σύγχρονο γίγνεσθαι. (Πριν κι απ' το Χατζιδάκι, ο Σκαλκώτας προσέγγισε συμφωνικά το ρεμπέτικο, με το "Θα πάει εκεί στην Αραπιά" του Τσιτσάνη) Δύσκολο έργο, το νιώθεις καλύτερα οδηγώντας στην ελληνική ύπαιθρο -κάθε φορά και πιο βαθιά. Ταραχώδες όπως ο ελληνικός βίος... 

Τι παραπάνω έχουν οι Ουγγρικοί χοροί του Μπραμς δηλαδή; 

ΥΓ

Μέρη του μπορείτε να ακούσετε εδώ: 

http://www.youtube.com/watch?v=AkOPpfb6Aas&list=RDMCILM-5kaXk

Ποιητές, όπως μάγειρες...

·        Υπάρχουν ποιητές, που διαθέτουν όλα τα απαραίτητα υλικά, αλλά δεν καταφέρνουν  να τα συνδυάζουν σωστά, κατά το μαγείρεμα, ώστε να προκύψει ένα φαγητό της προκοπής.

·        Υπάρχουν ποιητές που με τα λίγα υλικά που διαθέτουν, γίνονται μαέστροι τους και (έστω, με αλχημείες) φτιάχνουν αποτέλεσμα, αν μη τι άλλο ενδιαφέρον  γευστικά.

·        Υπάρχουν ποιητές, που ενώ και τα υλικά διαθέτουν και για την αξιοποίηση τους είναι ικανοί (από υπερβολική αυτοπεποίθηση;), οδηγούνται συχνά σε  ατοπήματα.

·        Υπάρχουν ποιητές, που όταν συνειδητοποιήσουν ότι μια ορισμένη συνταγή τους πέτυχε, την τυποποιούν με αποτέλεσμα την πλήρη απουσία εκπλήξεως, εφεξής.

·        Υπάρχουν ποιητές, που δεν έπαψαν να πειραματίζονται, ώσπου (τυχαία ίσως) τους προέκυψαν κάποιες αναλαμπές –οι οποίες όμως δεν επαναλήφθηκαν, δυστυχώς.

·        Υπάρχουν ποιητές, που όταν εξαντλήσαν τα υλικά τους και όλους τους δυνατούς τρόπους μαγειρέματος, έβγαλαν την μαγειρική ποδιά τους,  και είπαν «ως εδώ ήταν».

·        Υπάρχουν ποιητές, που ενώ είχαν υλικά, φαντασία και τεχνικές, δεν βρέθηκαν πολλοί γευσιγνώστες για τις δημιουργίες τους –ενδεχομένως, επειδή δε βγήκαν ποτέ τους απ’ την κουζίνα.

·        Υπάρχουν ποιητές, που ενώ τα πιάτα τους φαίνονται επιτηδευμένα καλαίσθητα, όταν πάρεις να τα δοκιμάζεις, διαπιστώνεις ότι έχεις φάει πολύ καλύτερα.

·        Υπάρχουν ποιητές, που ενώ μαγείρευαν άριστα, εντούτοις δεν μας χόρτασαν: θες επειδή κουράστηκαν θες επειδή δεν πρόλαβαν, θες που δεν αφομοίωσαν τα νέα μέσα.

·        Υπάρχουν ποιητές, που ενώ φορές τα έκαναν λύσσα απ’ το αλάτι -κι άλλοτε γλυκερά- ή τους ξέφυγε το ξύδι και το πιπέρι, ο ουρανίσκος μας τους θυμάται, για κάτι στιγμές μοναδικές. 

ΣΚΟΡΠΙΑ ΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ…

Στα ΠΕΖΑ ΚΕΙΜΕΝΑ του σπουδαίου ποιητή Νίκου Καρούζου, βρήκα ένα κείμενο εντυπώσεων από το Λούνα Παρκ Prater της Βιέννης. Αντιγράφω ένα απόσπασμα, όχι μόνο για την αξία του, αλλά επειδή τον καιρό ήμουν φοιτητής, πήγαινα συχνά στο συγκεκριμένο μέρος:

Σφυρίζει το τρενάκι κι αρχίζουμε να διατρέχουμε τα χιλιόμετρα του Πράτερ. Ένα δυο χιλιόμετρα περίπου, με ευθείες, με στροφές, με στάσεις. Αλλά το Πράτερ έχει κι ασφαλτοδρόμους και περνούν αυτοκίνητα, και εννοώ αυτοκίνητα της πραγματικότητας. Υπάρχουν όμως και οι σηματοδότες. Κι άμα έρχεται τρενάκι, θ’ ανάψει κόκκινο και τ’ αυτοκίνητα περιμένουν εωσότου θ’ ανάψει πράσινο…Πρώτη φορά στη ζωή μου που είδα την πραγματικότητα να ευλαβείται το όνειρο, ναν το σέβεται με τέτοια συχνότητα. Ξεχνιέται κάτι τέτοιο;

Άπειροι οι ορισμοί της ποίησης, ωστόσο σκάλωσα σε ένα που είδα στο ενδιαφέρον βιβλίο του Νάσου Βαγενά «Η εσθήτα της θεάς»:

Ποίηση είναι γλώσσα εν στύσει.

Ο Λορεντζάτος είναι αξιόλογος δοκιμιογράφος και καλός στυλίστας. Αν εξαιρέσεις τα θεούσικα και τα ελληνοκεντρικά, διαβάζεται πολύ ευχάριστα και έχει πράγματα να πει. Με εξέπληξε και η γλωσσική του δύναμη στα  ΠΟΙΗΜΑΤΑ:

Χίλια σκαλούνια / να τ’ ανέβεις της Τέχνης / το Παλαμήδι.

Ή

Άγριες ανεμώνες και κοχύλια

Ψάρια με το θάνατο στα χείλια

Το μεγάλο πράσινο σμαράγδι

Θα το πιάσουμε στο παραγάδι

Στο βυθό που αράζουνε συντρίμμια

Τα καβούρια στρώνουνε κιλίμια

Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, είχε αίσθηση της ποίησης υψηλή. Το φανερώνουν οι μεταφράσεις του –αρχαίων ελλήνων, λατίνων και ξένων ("Ποιήματα άλλων καιρών και άλλων τόπων"). Ανάμεσα σ’ αυτές και κάποια αποσπάσματα από χαμένες τραγωδίες του Ευριπίδη, όπως αυτή η μεγάλη αλήθεια (Σθενοβαία 663):

Τη μουσική διδάσκει ο Έρωτας

και σ’ όποιον πριν άμουσος ζούσε.

Στην «Ανθολογία ελληνικού χιούμορ» (Εξάντας) ανθολογούνται μερικές από τις καλύτερες στιγμές χιουμοριστικού λόγου, από την αρχαϊκή εποχή ως το Βυζάντιο. Ο ποιητής Χριστόφορος ο Μυτιληναίος (βυζαντινός Μαρτιάλης), γελοιογραφεί ωμά τους συγχρόνους του -έζησε τον 11ο μ.Χ. αιώνα στην Πόλη. Iδού ένα δείγμα (ή μήπως δήγμα;) επιγράμματος:

  [Προς το μοναχό Ανδρέα, συλλέκτη οστών]

Το λένε πολλοί (αν είναι αλήθεια δεν το ξέρω,

πλην όμως το λεν και τους πιστεύω),

πως χαίρεσαι πολύ, καλόγερε και πάτερ,

σαν λείψανα αποκτάς σεπτά

ασκητών ή σεβαστών μαρτύρων.

Κι έχεις θήκες πολλές λειψάνων θείων,

που τις ανοίγεις στους φίλους σου να τις δείξεις:

του Προκοπίου του μάρτυρα τα χέρια δέκα,

του Θεοδώρου σαγόνια δεκαπέντε,

και ίσα με οχτώ ποδάρια του Νέστορα,

και του Αγίου Γεωργίου όλες μαζί οι κάρες τέσσσερις…

Ο πολύς Παναγιώτης Κονδύλης, με τη μελέτη του "Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας" (εκδ. Θεμέλιο) κάνει μια σωστή, εναργή και πολύπλευρη ανάγνωση των πραγμάτων. Γράφει μεταξύ άλλων:

Στην πραγματικότητα η ιδεολογική επιβολή του ελληνοκεντρισμού ήταν αναπόδραστη μέσα στις συγκεκριμένες νεοελληνικές συνθήκες. Γιατί μόνον αυτός μπορούσε, ακριβώς χάρη στην ασάφεια του, να γεφυρώνει τις διαφορετικές αντιλήψεις για το έθνος, οι οποίες ήσαν παράλληλα ενεργές, κι έτσι να συνενώνει προς τα έξω δυνάμεις ετερογενείς προς τα έσω. Μόνον αυτός μπορούσε να περιβάλλει με υψηλούς νομιμοποιητικούς τίτλους και να κάμει ηθικά ενδιαφέρουσες για τη διεθνή κοινή γνώμη τις ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις, και μάλιστα σε χώρους εθνολογικά και πολιτικά διαμφισβητούμενους. Μόνον αυτός μπορούσε τέλος να δώσει τα εντελώς απαραίτητα ψυχολογικά και εκλογικευτικά αντισταθμίσματα σε ένα αδύναμο έθνος, το οποίο παρά τη μεγάλη ιδέα που είχε για τον εαυτό του, δοκίμασε επανειλημμένους εξευτελισμούς, αποκτώντας έτσι την συναίσθηση ότι είναι παίγνιο στα χέρια των ισχυρών της γης, και το οποίο επιπλέον δεν πρόσφερε τίποτα ούτε στη θεωρητική σκέψη ούτε στον τεχνικό πολιτισμό.

[…] Ο ευρύτερος αυτός ελληνοκεντρισμός, ο οποίος ανταποκρίνονταν (κατά μέγα μέρος) στις προσδοκίες των πατριαρχικών κοινωνικών δυνάμεων και περιέκοπτε (κατά μέγα μέρος) τις ριζοσπαστικές επόψεις του αστικού αρχαιολατρικού ελληνοκεντρισμού, κωδικοποιήθηκε με την ιστορική κατασκευή της αδιάσπαστης τρισχιλιετούς ιστορίας των Ελλήνων, ήτοι αφενός της φυλετικής τους συνέχειας και αφετέρου της ουσιώδους ενότητας ελληνικού και χριστιανικού πνεύματος. Η κατασκευή αυτή έκανε δυνατή την οργανική συμπερίληψη του Βυζαντίου, του πρωταρχικού ιστορικού ενσαρκωτή των χριστιανικών ιδεών και αξιών, στην ελληνική ιστορία, κι έτσι αποκαθιστούσε όχι μόνον ιδεολογικά, αλλά και ιστορικά την Εκκλησία. 

THRACE CAT

                      Ο ένας για τον άλλον, είναι βιτρίνα...

 

Εγώ είμαι φυλακισμένος -ή αυτή; 

ΖΩΗ ΣΕ ΚΟΝΣΕΡΒΑ

Μην ανησυχείς γι’ αυτά που δεν είναι στο χέρι σου –λέει. Μα πού να ξέρω τι είναι στο χέρι μου –πόσο χώμα θα μπορούσε να πιάσει, να το κάνει μάλαμα. Τι θα ήταν δυνατόν ν’ αποτρέψω -και τ’ άφησα να με τρέψει εκείνο σε φυγή; That‘s the question. Ζωγραφιές δίχως περίγραμμα είμαστε –ελεύθερο σχέδιο ενός τρελού. Πού να ξέρεις τι είναι στο χέρι σου; Εδώ δεν ξέρεις πού είναι το ίδιο το χέρι σου, όταν το δίνεις να σου το σφίξουν –σε πόρτο σίγουρο ή σε παγίδα;

Κι εσύ αρχιτέκτονα, πώς το ’κανες έτσι το σπίτι; Να μπάζει από παντού το άπειρο, και «αν» και «μήπως», να φυσάν οι αμφιβολίες και το «κάτι καλύτερο» να μας πουντιάζει… Σε τέτοιο σπίτι περιττεύουν οι άνθρωποι. Ένα κύκλωμα κλειστό είναι, από μόνο του: ευάερον, ευήλιον, ευθάνατον. Κοιτάζει πάντα προς Βορράν –σα πυξίδα. Μα προς τη θέα την καλή έχει τοιχίο:  Θέα που κόβει την ανάσα, γράφαν τα συμβόλαια. (Τους αστερίσκους πάντα να κοιτάς!). Έτσι όμως, έμαθα να βλέπω…

Δώσε μου ένα «σι», να ξεκινήσω, μαέστρο. Ποιος έδωσ' ένα λάθος «λα», κι άρχισε η κατάρρευση; Κι αρχίσανε να πλαταγίζουνε τα χείλη, σαν πλάκες τεκτονικές. Και μπαίναμε σε φάση υπναγωγική –συνδρομητές εφιαλτών με το μήνα. Πάρε τον Υπουργό του τριασδιάστατου – χωροταξίας, πώς το λέν; (Το ριμοτόμος, τι λαιμητόμος.) Πες του να μη μας λογαριάζει για τα έργα του. Κι ας νομίζαμε τότε πως ήτανε λίγο: χρόνια κρατά αγάπη μου, εκείνη η παραδουνάβια Κυριακή…

ΑΤΑΛΑΝΤΟΙ ΣΤΗ ΧΑΡΑ

Με έχει προβληματίσει το εξής: ενώ οι κλασσικοί συνθέτες έχουν γράψει εκατοντάδες ωραία "allegra", πόσα καλά ελληνικά τραγούδια υπάρχουν που να εκφράζουν ατόφια χαρά, χωρίς να γίνονται αφελή; Δεν σας έχει τύχει να κελαήδανε μέσα σας πουλάκια, και να ψάχνετε ένα τραγούδι που να χωρά αυτό το αίσθημα; Ποιο θα ακούσετε, το "Λαλούν τα αηδόνια και πλαντάζω" ή "Το φεγγάρι είναι κόκκινο"; Εγώ, κάτι από τις "Όρνιθες". 

Για την αγωνία και τον πόνο του έρωτα, έχουν γραφτεί πολλά τραγούδια. Αλλά, γι' αυτό το ονειροπόλο φτερούγισμα που αισθάνεται κανείς -όταν ας πούμε διαπιστώσει ερωτική αμοιβαιότητα- δεν βρίσκονται αρκετά. (Θα 'ταν το τραγούδι ένα κρυσφύγετο, για ένα αίσθημα που ζει τόσο λίγο...). Ορισμένα από τα (άνισα) στιχάκια που έγραψε ο Ελύτης στα "Ρω του έρωτα", είναι μια εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. 

Φαίνεται πάντως, πως (από το ρεμπέτικο ως τώρα) είμαστε μάλλον οι ταλαντούχοι της λύπης -στης χαράς τη γλώσσα τραυλίζουμε... 

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ

Εδώ, μπορείτε να βρείτε την ηχοληψία μου από την πρόσφατη διάλεξη του Νίκου Δήμου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, με θέμα "Μελοποίηση της ποίησης". 

Νομίζω όμως πως έχει ενδιαφέρον και η άποψη του ίδιου του W.A. Mozart πάνω στο θέμα, την όποια βρήκα ξεφυλλίζοντας τον τόμο με την πλήρη αλληλογραφία του (εκδ. Ερατώ):

(...)Κι έπειτα, δεν ξέρω, αλλά σε μια όπερα η ποίηση πρέπει να είναι οπωσδήποτε πειθήνια κόρη της μουσικής. Γιατί τάχα οι ιταλικές όπερες μπούφες αρέσουν παντού, παρά τα άθλια λιμπρέτα τους; Διότι στις όπερες αυτές κυριαρχεί η μουσική, όλα τα άλλα ξεχνιούνται.

Μια όπερα θα αρέσει ακόμα περισσότερο όταν το σχέδιο του έργου είναι καλά επεξεργασμένο –όταν τα λόγια έχουν γραφτεί για τη μουσική κι όχι για να ικανοποιήσουν μια θλιβερή ρίμα (όποια ρίμα και να ‘ναι, για όνομα του Θεού! Οι ρίμες δεν προσθέτουν τίποτα στην αξία μιας θεατρικής παράστασης, μάλλον κακό της κάνουν), όχι όταν βρίσκεις ακόμα και ολόκληρες στροφές που χαλάνε ολόκληρη την ιδέα τους συνθέτη. Οι στίχοι βεβαίως είναι απολύτως απαραίτητοι για τη μουσική, αλλά οι ρίμες ως αυτοσκοπός είναι το βλαβερότερο. Οι άνθρωποι που επιδίδονται στο έργο τους με τόσο σχολαστικισμό, είναι καταδικασμένοι σε ναυάγιο, το ίδιο και η μουσική τους.

Το καλύτερο είναι όταν ένας καλός συνθέτης, που καταλαβαίνει από θέατρο κι είναι σε θέση να προτείνει ο ίδιος ιδέες, συναντιέται με έναν έξυπνο ποιητή, έναν πραγματικό φοίνικα. Τότε δεν πρέπει να ανησυχεί κανείς για τη γνώμη των αμαθών! Οι ποιητές, με όλα αυτά τα δήθεν κόλπα του επαγγέλματος, μου θυμίζουν λιγάκι τους τρομπετίστες! Αν εμείς, οι λοιποί συνθέτες, επιμέναμε να ακολουθούμε πάντα κατά γράμμα τους κανόνες

μας, (που ήταν καλοί παλιότερα, όταν δεν ξέραμε τίποτα καλύτερο πέτρα από αυτούς) θα κάναμε τόσο μέτρια μουσική, όσο μέτρια λιμπρέτα γράφουν αυτοί.(...)

                                                                                               Βιέννη, 1781

ΑΡΑΒΟΥΡΓΗΜΑ

Αυτό το ονειρώδες αριστούργημα...

...αύτό το κεντημένο κομψοτέχνημα...

...αυτό το αραβούργημα, δεν είναι στην Αλάμπρα, 

ούτε στη Βαρκελώνη του Γκαουντί,

αλλά στην οδό Σίνα!

H ΠΑΝΙΔΑ ΤΟΥ ΚΗΠΟΥ

Η πείνα τους ένωσε...

 ...κι ήρθανε στο μπαλκόνι μου.

Όμως αυτή η μεσημεριανή χιονάτη, προτιμά να λιάζεται

-με φόντο τη Σαμοθράκη.

Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΕΧΕΙ ΤΗ ΦΥΛΑΚΗ ΤΟΥ...

Άλλες φυλακές ανοίγουν απ’ έξω –κι άλλες από μέσα… Άλλες ευρύχωρες (ξεγελάν!) κι άλλες στενόχωρες κι άραχλες. Άλλοι έχουν συγκρατούμενους που επέλεξαν –κι άλλοι υποφέρουν διπλά. Άλλοι έχουν τακτικά επισκεπτήρια (πάλι από κρατουμένους) κι άλλοι τα σίδερα της λησμονιάς... Όλοι απολαμβάνουμε μια δόση ελευθερίας, τις ώρες του προαυλισμού –εκεί ανοίγει το οπτικό πεδίο, στα πνευμόνια ανακυκλώνεται ο αέρας. Μα δεν κρατά πολύ... Κάποιοι επιχείρησαν απόδραση: σκάβοντας βγήκαν σε άλλες φυλακές –καλύτερες ίσως.  Αθώοι κι ένοχοι: ισοβίτες εδώ –για υποθέσεις ανεκδίκαστες.

Κι η Ποίηση, είναι ο φεγγίτης μας. 

ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με αμαρτωλό παρελθόν, δύσκολο παρόν κι ελπιδοφόρο μέλλον.

Ακούμε για έργα υπό εξέλιξη: Λυρική Σκηνή και Εθνική Βιβλιοθήκη στο Φάληρο (από το Ίδρυμα Νιάρχος), πράσινη ανάπλαση και πεζοδρόμηση του Κέντρου της Αθήνας (από το Ίδρυμα Ωνάση), αξιοποίηση του Ελληνικού…

Στην Θεσσαλονίκη: για Μετρό, κοινόχρηστα ποδήλατα (κατά το ευρωπαϊκό σύστημα) –ως και τελεφερίκ προς την Άνω Πόλη! Τα έργα  στην παραλία (που την κρατούν ασφυκτικά κλειστή, δυο χρόνια τώρα) σχηματίζουν πάρκα χιλιομέτρων, λίμνες με νούφαρα, καταρράκτες... Η νέα προθεσμία είναι ως το τέλος του '13.

ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ

Η ζωή μας, από προθεσμία

σε προθεσμία προχωρά. 

Ρίχνουμε ένα λάσο

και πιανόμαστε από ημερομηνίες.

Αντίστροφη μέτρηση αρχίζει,

ώσπου να εκραγεί: 

ε κ π ρ ό θ ε σ μ ό ς!

Κι η ίδια η ζωή, μια προθεσμία

ακαθόριστη.

(Γι’ αυτό και το "deadline"

είν’ ο πιο εύστοχος όρος…)

Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΜΑΣ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ

Σκεφτόμουν ότι αυτό  που μας πνίγει καμιά φορά (και συμβάλλει ίσως και στη γενικότερη απομόνωση μας) είναι η δυσκολία να προσεγγίσουμε την κυρίως Ευρώπη: o μόνος τρόπος ουσιαστικά, είναι ο αεροπορικός. 

Μπορεί να έχουμε τόση θάλασσα, αλλά δεν μας πηγαίνει προς το Βορρά -το πολύ μέχρι την Ανκόνα. Κι ύστερα, σιδητοδρομικό δίκτυο δεν υπάρχει στα Βαλκάνια -ούτε καμιά σπουδαία Autostrada.  Ενώ κάποιος που μένει π.χ. στην  Τεριέστη, μπορεί να παέι οδικώς σε τόσες χώρες...

Καλά που ύπάρχουν και τ' αεροδρόμια -αλλιώς θα ήταν απροσπέλαστη η υπόλοιπη ήπειρος -κανονική γεωγραφική εξορία.

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

Η Κοινωνική Ψυχιατρική ερευνά το δεδομένο, ότι τα περισσότερα επείγοντα (καταθλιπτικά κυρίως) περιστατικά, συμβαίνουν από τον Απρίλη εως τον Ιούνιο (που το φως περισσεύει). 

Εκρηκτική αντιδιαστολή έσω και έξω κόσμου; Δυσβάσταχτη απαίτηση για ζωή; 

Δικαιώνεται πάντως η "Έρημη χώρα" του Τ.Σ.Έλιοτ: 

Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός, γεννώντας
μες απ' την πεθαμένη γη τις πασχαλιές, σμίγοντας
θύμηση κι επιθυμία, ταράζοντας
με τη βροχή της άνοιξης ρίζες οκνές.

Ο χειμώνας μας ζέσταινε, σκεπάζοντας
τη γη με το χιόνι της λησμονιάς, θρέφοντας
λίγη ζωή μ' απόξερους βολβούς.

(Μετ. Γ.Σ.)

ΤΗΛΕ - ΦΙΛΙΕΣ

Οι περισσότεροι κοντινοί μου φίλοι, είναι... μακρινοί μου! Θέλω να πω, ζούμε πια σε μια χιλιομετρική απόσταση, που την εκμηδενίζουν τα μέσα επικοινωνίας.  Σκορπισμένοι σε χώρες της Ευρώπης, ή σε άλλες περιοχές της Ελλάδας –κι όμως μπορεί να είναι παρόντες στην καθημερινότητά σου, περισσότερο από κάποιους που βλέπεις κάθε μέρα. 

Αυτές είναι οι νέου τύπου φιλίες: οι τηλεφιλίες (το Skype φυσικά, είν' ο μεγαλύτερος υποστηρικτής τους). Ποιος θα τις φαντάζονταν στην εποχή των δακρύβρεχτων γραμμάτων; 

Συν τοις άλλοις, αποδεικνύουν κι αυτό που έγραφε ο Νίκος Δήμου στο «Ημερολόγιο του καύσωνα»:

Στη χώρα αυτή ονομάζουμε "φίλους" όχι αυτούς που μας γνωρίζουν, μας πονούν, και μας αγαπούν - αλλά εκείνους με τους οποίους κάνουμε παρέα. Αλλά ο σκοπός της παρέας (να περνάμε ευχάριστα μαζί) δεν έχει σχέση με τη φιλία. Η ζωή δεν είναι ταβερνάκι. Η παρέα σκορπάει στα δυσάρεστα.

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Όσο η παλέτα του μανάβικου αναδεικνύεται από τον ήλιο που πέφτει πάνω στα τελάρα, κάνοντας τις αποχρώσεις να στίλβουν, τόσο οι ξηροί καρποί, χύμα μέσα στα σακιά της ποικιλίας τους, σε τραβάν το βράδυ, απ’ τα φωταγωγημένα καταστήματα: το καρυδότσουφλο των παραμυθιών και ο «Καρυοθραύστης».  Οι ηλιόσποροι, βγαλμένοι απ΄ την ψυχή του λουλουδιού. Τα φιστίκια Αιγίνης, που σα κοχύλια ανοίγουν. Τα αμύγδαλα, του ενθουσιώδους δέντρου που βιάζεται. Τα στραγάλια, οι ψημένοι "ερέβινθοι" του Ξενοφάνη - τους αναφέρει ως επιδόρπιον. Το λεπτοκάρυο με τον καφέ, τα "Peanuts" του Τσάρλι Σουλτς, τα βραζιλιάνικα κάσιους… Άλλα για κρασί, κι άλλα για ουίσκι. Αλατισμένα ή νωπά. Για την ανία, την πείνα, την αναμονή. Ξερά, ή αποξεραμένα: σταφίδα, σύκο, δαμάσκηνο... Κράτησαν κόσμο αυτά σε λιμούς! Έχουν τόση ενέργεια οι ξηροί καρποί, που μόνο ξηροί δεν είναι: περιέχουν δύναμη κρυμμένη. Είναι σαν λεξούλες…

-Αυτές οι σοκολάτες με το πορτοκάλι, είν' ότι πρέπει για την υπογλυκαιμία… Πρέπει όμως να βιαστώ: σε λίγο κλείνετε και δεν ξέρω τι να διαλέξω…

Κι ανασήκωσε το γιακά της: γκριζομάλλα, μ’ ένα χαμόγελο αντιρροπιστικό στις ατυχίες της. Έβλεπε τα αποξηραμένα δαμάσκηνα και σκεφτόταν πως της μοιάζουν κάπως. Διατηρούν τη γεύση και την υγρασία τους –μα τι να τα κάνεις όταν υπάρχουν και τα φρέσκα;

-Εγώ πάλι, νοστάλγησα τα μπισκοτολούκουμα, που τρώγαμε παιδιά –και πήρα απ’ αυτά. Δοκιμάστε ένα!

(Ευθυτενής, με κασκόλ, μούσι -και ραδιοφωνική φωνή).

-Α, σας ευχαριστώ… Τι ώρα πήγε; Θα θέλουνε να τα μαζεύουν κι οι άνθρωποι…

-Λένε πως οι Ικαριώτες είναι οι μακροβιότεροι του κόσμου –γιατί δεν έχουν άγχος και ρολόι… Το πρωί κοιμούνται, τη νύχτα χορεύουν!

-Έτσι, ε; Όμως ο χρόνος περνά και χωρίς ρολόι…

-Τουλάχιστον τότε να περνά με ουσία… Να, βλέπετε αυτά τα αποξηραμένα φρούτα: συμπυκνώνουν όλη την ουσία του καρπού…

-Με εκπλήσσετε –πριν από λίγο αναρωτιόμουν, γιατί να προτιμά κανείς τ' αποξηραμένα, όταν υπάρχουν τα φρούτα;

-Κι όμως -τα φρούτα δεν υπάρχουν όλες τις εποχές. Ενώ τ' αποξηραμένα…

-Έχετε ακούσει για το "γαλλικό παράδοξο"; Οι Γάλλοι, που καταναλώνουν λιπαρά τυριά, έχουν μειωμένα καρδιαγγειακά:   χάρις σ' αυτό το ποτήρι κρασί που πίνουν κάθε μέρα.

-Το κρασί των Γάλλων απ’ τη μια, ο χορός των Ικαριωτών απ’ την άλλη… Τι θα λέγατε για ένα ποτήρι Merlot, σ’ ένα όμορφο μπιστρό εδώ πιο κάτω; Τις Τρίτες παίζει και ζωντανή Jazz.

-Μμμ.. Για τον χορό, δεν το υπόσχομαι όμως! Έχουμε πια μεγαλώσει…

-Τα αποξηραμένα δαμάσκηνα, ξέρετε, αλλοιώνονται λιγότερο απ’ όλα…

-Βρίσκετε;...

ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΙΛΑΝΟ

Τα Μεδιολάνα (Μιλάνο πια) δεν είναι η πόλη των αξιοθέατων –είναι όμως μια ιδανική πόλη για να ζει κανείς –κάτι ξέρει ο Έκο, που κατοικεί εδώ.

Η Ρώμη π.χ. με κουράζει,  με την τουριστική βαβούρα και την πανταχού παρουσία των αυτοκινήτων. Το Μιλάνο δεν σε παρακαλάει (τι ανάγκη έχει άλλωστε; άπειρες οι βιομηχανίες στη Λομβαρδία), μπαίνεις στους ρυθμούς του...

…Και βλέπεις ότι η ζωή προχωράει, με μια κανονικότητα που φαντάζει παράδεισος –ταφόπλακα έφυγε από πάνω μου η Ελλάδα της κρίσης, καθώς μεταφέρθηκα ξανά στον κόσμο. (Αν είσαι στο Μιλάνο, νιώθεις και κοντά στη Βιέννη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι… Η Ελλάδα σε αποκόβει από αυτήν την όαση της Γης, που λέγεται Ευρώπη –σε κλείνει στο κλουβί του παραλογισμού της και σε ταΐζει φαντασιώσεις…)

Επανέρχομαι όμως στο Μιλάνο, που μια λέξη το χαρακτηρίζει: κομψότητα. Όλοι (ανεξαιρέτως!) ντυμένοι σα να βγήκαν από τις βιτρίνες -οι οποίες είναι σαν έργα τέχνης. Όχι εκζήτηση, ούτε επίδειξη: αίσθηση του ωραίου, φινέτσα. Χάρμα αισθητικής και τα μπιστρό –οι λιχουδιές σε πολιορκούν παντού, ωστόσο ουδείς χονδρός! Απροσποίητα ευγενείς οι Μιλανέζοι –πολλάκις μου παραχώρησαν πρόθυμα τη σειρά τους. Πόλη της νεότητας –ως κι οι ηλικιωμένοι σου δίνουν ζωντάνια.

Ποδήλατα δημόσιας χρήσης και ποδηλατοδρόμοι αδιάλειπτοι (αυτοκίνητα ελάχιστα).  Κάστρα και πάρκα –εστίες καθημερινής γιορτής– ξεχωριστά για τους σκύλους. Στο σταθμό των τρένων (ανοιχτόκαρδο αεροδρόμιο!) κάθε μέρα μπαινοβγαίνουν εκατοντάδες: ούτε ένα σκουπίδι κάτω –πιο καθαρά κι απ’ το πάτωμα του σπιτιού σου…Τι άλλο να 'ναι η ποιότητα ζωής; 

Θα μου πείτε, είναι η πλουσιότερη πόλη της Ιταλίας (αμέτρητες οι επιχειρήσεις που βλέπεις καθ’ οδόν στη Λομβαρδία). Ποια πόλη της Ιταλίας όμως είναι άσχημη; Η ομορφιά είναι αυτή που ενώνει τελικά τους ανθρώπους, που κρατά συνεκτική μια κοινωνία –η ασκήμια τους σκορπίζει…

Μια αγορά που σου προκαλεί ανάταση. 

Κυνάριον -λεπτομέρεια από την Duomo ("τρισδιάστατο ποίημα"
την είπε κάποιος)

Θυμίζουν Τζακομεντί....

Παιδιά κουτρουβαλίζονται στο γρασίδι.

Ο σταθμός  των τρένων (χαίρεσαι να περιμένεις!). 

10 στη σειρά!

Καταρράκτης σοκολάτας.

Πάρκο για σκύλους
(σημείο επαφής για τους ιδιοκτήτες).

Απ' το τίποτα, φιέστα...

Το γραφικό κανάλι Ναβίλιο
-δεν θέλω να σκέφτομαι τι θα ήταν εδώ...