1923

Όχι, δεν είναι πρόγονοι μου. Η φωτογραφία όμως είναι αυθεντική -και είναι η παλαιότερη που έχω στην κατοχή μου, μέχρι στιγμής. Τρίπολη, 1923 - με αδελφοξαδέλφια εκ Ναυπλίου. Βρέθηκε μέσα σε ένα βιβλίο που αγόρασα από τα παλιατζίδικα - με περιεχόμενο άσχετο προς αυτήν. Φυματίωση, μέτωπα, καραβιά προς την Αμερική, προξενιά, κληρονομικές διαφορές, έρωτας με μια νεοαφερμένη προσφυγοπούλα εκ Μικρασίας... Περνάνε όλα τα πιθανά σενάρια απ' το μυαλό μου, για την επαρχία της εποχής εκείνης.

Το μόνο σίγουρο σενάριο πάντως:  όλοι τους στον Κάτω Κόσμο σήμερα.

ΔΥΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Η πρώτη  -παρότι δική μου- με τρομάζει. 

Η δεύτερη θα τρόμαζε τους προγόνους - αν και θα αναγνώριζαν σ' αυτήν μια (κατά λάθος) υδρία!

CARPE DIEM

Δυο ερμηνείες του Carpe Diem βιώνω – και δεν ξέρω αν ο Οράτιος θα συμφωνούσε μ’ αυτές.

Στην Αγγλία, η κάθε μέρα οφείλει να είναι σκαλοπάτι μιας ατέρμονης κλίμακας. «Η βελτίωση δεν έχει ταβάνι» συνηθίζουν να λεν… Απόδειξη: η γνώση και η εμπειρία που έχω αποθησαυρίσει ως τώρα είναι δυσανάλογα τρανή με το λίγο του διαστήματος παραμονής μου εδώ. Πάλεψα πολύ για να μην βγάζω τη ρωμαίικη κουμπούρα κάθε φορά που μου αποδίδονταν σφάλμα – πρόκειται για εξαρτώμενο αντανακλαστικό μας…Η καθημερινή αυτοκριτική (self reflection) είναι αναπόσπαστη της κουλτούρας τους και προυπόθεση της αυτοβελτίωσης.

Όταν οι Άγγλοι λένε «τώρα» εννοούνε στο επόμενο λεπτό –εμείς εννοούμε σε μια ώρα. Μέσα σε αυτήν την ώρα θα μπορούσαν να γίνουν άλλα δέκα πράγματα. Κάθε μέρα πρέπει να δικαιολογεί πρόοδο. «Δικαιολογείστε τυχόν κενά» λένε οι αιτήσεις για δουλειά…

Απ’ την άλλην, η Ελλάδα, όπου «άδραξε τη μέρα» σημαίνει απόλαυσε τον ήλιο, τη ζωή –σαν να είν’ η τελευταία σου. Μια ώρα πριν, μια ώρα μετά –η αιωνιότης την παραγράφει.

Οι σπουδές που κάνω στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης  με φέρνουν συχνά σε μια παραδείσια τοποθεσία, με ελαιώνες, ροδιές, κοντούλες λεμονιές, πεύκα, τριαντάφυλλα σ’ αυλές, κατσίκες, χελιδόνια, αδέσποτα… Ξωπίσω τα βουνά, απέναντι η Σαμοθράκη παίζει κρυφτό. Κι  όπου να γυρίσεις: πέλαγος, να δέχεται εξ αποκαλύψεως τις διαθέσεις του φωτός. Μάλιστα, στο ύψωμα που είναι χτισμένο το νοσοκομείο στέκει ένα αιγαιοπελαγίτικο λευκό εκκλησάκι, το οποίο απ’ το τζάμι του ξενοδοχείου το πρωί φαινόταν να κάθεται ακριβώς πάνω στον ορίζοντα (σαν κολλάζ του Ελύτη)! Όταν ο καιρός είναι καλός, όλοι  γύρω μου ονειρεύονται ούζα και ακρογιαλιές. «Ν’ αφήσουμε να πάει χαμένη τέτοια μέρα;».

Κι εγώ στη μέση ν’ αναρωτιέμαι ποιο Carpe Diem ακολουθώ...

ΑΡΙΘΜΟΜΝΗΜΟΣΥΝΗ

Υπολογίζω πρόχειρα πόσους κωδικούς θυμάμαι:

το pin του κινητού μου,

τους κωδικούς όλων των email μου,

τον κωδικό του συναγερμού,

το pin της τραπεζικής κάρτας μου, ελληνικής και αγγλικής (+ τον κωδικό για τηλεφωνικές συναλλαγές),

τον κωδικό της κάθε πόρτας του νοσοκομείου,

τον κωδικό των υπολογιστών και των ενδοδικτυακών συστημάτων στη δουλειά,

για να μην πούμε για τους κωδικούς λογαριασμού σε κάθε λογής site

και για να μην πούμε για ΑΦΜ και AMKA...

Ναι μεν δεν χρειάζεται πια να θυμόμαστε ημερομηνίες της Ιστορίας,

εφόσον είναι διαθέσιμες ανά πάσα στιγμή,

αλλά δεν ξέρω αν ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος συγκρατούσε τόσους αναγκαίους συνδυασμούς - τρέμω στην ιδέα παροδικής αμνησίας...

Ο πεινασμένος καρβέλια...

Γελάω που ο Νότος βλέπει τα βράδια στον ύπνο του την ανάπτυξη του Βορρά κι εγώ ακούω κάθε μέρα στην Αγγλία ανθρώπους να ονειρεύονται να ζήσουν στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Πορτογαλία, την Τενερίφη - που τους φαντάζουν εξωτικά... Γνωρίζοντας μάλιστα μόνον την παραδείσια όψη της Ελλάδας, τους φαίνεται παράξενο να την αφήνει κανείς για να έρθει εδώ!

Για να παραλλάξω τον πλατωνικό μύθο: ήταν κάποτε, λέει, μια χώρα που εκπλήρωνε τα όνειρα και των δύο, αλλά οι θεοί την τιμώρησαν με χωρισμό - κι από τότε ψάχνει η μία την άλλη...

Κι όμως είναι Αγγλία...

Στο σημερινό "Βιβλιοδρόμιο" (ΤΑ ΝΕΑ, 80 βιβλία για το καλοκαίρι - Μανόλης Πιμπλής)

ΑΙΓΙΝΑ

Η θέα απ' τον δασωμένο λόφο...

του Ναού της Αφαίας Αθηνάς....

με τους είκοσι δωρικούς κίονες...

που τα γλυπτά του (εφάμιλλα του Παρθενώνα)...

βρίσκονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου.

Στις πέτρες του λουλούδια...

στην ατμόσφαιρα θυμάρι. 

Και τραπέζια σε αυλή, για να ξαποστάσεις.

Πύργος που μαρτυρεί το πέρασμα των Ενετών.

Προς αναπαλαίωση. 

Προς μίμηση!

Η "Μέδουσα" της μυθολογίας!

Στο βάθος, τα βουνά της Αρκαδίας.

Η Αίγινα "καφετιά, σκονισμένη και συγκινητικά κομψή"
όπως γράφει ο Λόρενς Ντάρελ στο βιβλίο του "Ελληνικά νησιά".

Έκκληση για μια αχλαδιά

Στην περιοχή του Κένσιγκτον -στο Λονδίνο- όπου το πράσινο αφθονεί, βρήκα αυτήν την αφίσα, που τόσο ποιητικά προσπαθεί να προστατεύσει ένα δέντρο, το οποίο απειλείται από επέκταση σπιτιού: "δεν έχει φωνή, είναι σιωπηρό, επιβλητικό αγλάισμα -ποιος θα μιλήσει για να το σώσει απ' το αλυσοπρίονο;"

Τι θαυμάζω στο Λονδίνο

Tο Λονδίνο είναι ίσως η μόνη πόλη της Ευρώπης όπου μπορεί να νιώσει ο καθένας  όπως στο σπίτι του – απ’ όπου κι αν προέρχεται. Και θαυμάζω αυτό του το επίτευγμα.

Και πολλά ακόμη: το πως καταφέρνει να συνδυάζει αρμονικά το παραδοσιακό ύφος με το μοντέρνο και το λειτουργικό. Δεν ξενίζει ο κομψός ουρανοξύστης πλάι στο χαρακτηριστικό καφεκόκκινο κτίσμα. Σε πολλές περιοχές (αγαπημένη η πολιτιστικά πυκνή Russel Square) τα χαμηλά σπίτια και οι άνετοι δρόμοι, δεν σου θυμίζουν ότι βρίσκεσαι στο κέντρο μιας μητρόπολης.

Σχεδόν χωρίς αστυνόμευση, νιώθεις το περιβάλλον ασφαλές και καθαρό. Και παρόλα τα μιλιούνια των επισκεπτών, δεν θα δεις τουριστική πτώση αισθητικής.

Όπως ο τυφλός έχει ανεπτυγμένη την αφή, έτσι αναπληρώνεται ο δύστροπος καιρός από την μοναδική ενέργεια του Λονδίνου. Όσο ωραία και να είναι η φημισμένη αγγλική εξοχή, κι όσο ενδιαφέρουσες οι μικρότερες πόλεις, ο απριλιάτικος χειμώνας με βάρυνε κάποιες στιγμές – στο Λονδίνο όμως όχι. Εξάλλου, το μισό είναι εξοχή. (Τη δε λιακάδα, την χαίρονται καλύτερα από μας.)

Κι ύστερα αυτή η πολυπολιτισμικότητα, η (πολυπόθητη) ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων, γίνεται κάπου το αλατοπίπερο που νοστιμίζει και τους ίδιους τους Βρετανούς. Οι οποίοι, μόνο μουντοί και ψυχροί δεν είναι. Αρκεί να μπει κανείς το πρωί στο μετρό της Αθήνας και να συγκρίνει: σε ποιο απ’ τα δύο θα δεις πιο χαμογελαστούς, ευπροσήγορους κι ευγενικούς ανθρώπους;

Στερεότυπα και τα της κουζίνας τους. Είναι αλήθεια ότι δεν διακρινόταν ανέκαθεν για την φαντασία της, και το λεγόμενο english breakfast είναι γεμάτο λιπαρά. Αλλά στην πράξη, υπάρχει τόση ποικιλία διεθνής και αφομοιωμένη, που ικανοποιεί όλα τα γούστα. Άσε που σίγουρα ένα σάντουιτς με σολομό είναι πολύ πιο υγιεινό από μια πίτα γύρο…

Επειδή όμως, ως γνωστόν ο Έλληνας (ναι, συχνά κι ο απόδημος)  τα ξέρει όλα, είναι υπεράνω όλων και μπορεί να κρίνει τους πάντες, θα προτιμήσει να χαρακτηρίσει αρνητικά τους άλλους, όταν κάτι δεν μπορεί να το εξηγήσει ή του φαίνεται ανοίκειο –αντί να προσπαθήσει να ‘‘ψηλώσει’’ για να κατανοώντας τον τρόπο του σκέπτεσθαι. Είναι απίθανες οι εύκολες αιτιακές αποδόσεις που ακούει κανείς συζητώντας…  Γι’ αυτό και είμαι επιφυλακτικός σε ένα μόνο πράγμα, όταν βρίσκομαι έξω: στη γνωριμία με Έλληνες. 

ΥΓ

Και κάτι άλλο που μ' αρέσει στο Λονδίνο: δεν απασχολεί το οπτικό μου πεδίο με πολλούς ναούς - δυσκολεύεσαι να βρεις έστω και έναν! (Τα ναόμορφα αρχιτεκτονήματα, έχουν στην κορυφή τους ανεμοδείκτη αντί για σταυρό...) Ήδη απ' την εποχή του Σαίξπηρ απαλλαγμένοι από την παπική εξουσία, είχαν όλες τις προϋποθέσεις για να γίνουν τόσο φιλελεύθεροι.

Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΙΙ

Φίλοι που μπήκαν σε ξενώνες και βγήκαν ζευγάρια. Που μπήκανε δύο και βγήκανε ένα. Τι σόι κυψέλη, τι κουκούλι ειν’ αυτό που ευνοεί τέτοια μετάλλαξη: από μεταξοσκώληκας, πεταλούδα. Κι ας ζήσει μόνον εικοσιτέσσερις ώρες – το θαύμα συντελέσθηκε. Τ’ αποκαλυπτήρια γίναν. Και κάθε άπιστος Θωμάς, πίστεψε σαν άγγιξε τ’ απόκρυφα σημεία…

Τα ξενοδοχεία είναι ο φούρνος μικροκυμάτων, όπου αναθερμαίνονται οι σχέσεις. Αλλά και η κρησάρα, απ’ όπου δοκιμάζονται. Την έγχρωμη μεσοτοιχία δεν τη διαπερνάνε μόνον αγκομαχητά (που, όπως είπε κάποιος, κάνουν τον μόνο πιο μόνο). Την τρυπανίζουν και στριγκλιές, γδούποι ριπτόμενων αντικειμένων, με μία μόνιμη επωδό: «χαραμίζω τη ζωή μου μαζί σου…». Θίασος δράματος περιοδεύων, κατοικίδια μιζέρια που βγήκε περίπατο. Το πιθανότερο: απόστημα που διερράγη.

Ο προληπτικός που αποφεύγει το 13 δωμάτιο (όπως και τη θέση 13 στ’ αεροπλάνο), κάνοντας τον ξενοδόχο να το παραλείπει συνήθως, θα έκανε αμάν για να κερδίσει το δεκατριάρι… Έχει στοιχεία ψυχαναγκασμού  - τον πρόσεξα εγώ, χθες το βράδυ: έλεγξε την πόρτα δέκα φορές. Κι εκείνος παραδίπλα, ο γιάπης, που σούρτα-φέρτα ατσαλάκωτος, σα να τον βγάζουν απ’ το ψυγείο κάθε πρωί, γύρευε σε τι δουλειές θα ‘ναι μπλεγμένος. Προηγουμένως, η κυρία του εκατόν έντεκα, πήγε ν’ ανοίξει τη δική μας πόρτα – φαίνεται συνεχώς αφηρημένη, λες και τραβήξανε τον κόσμο απ’ τα πόδια της…  Όλα ύποπτα κι όλα αδιάφορα, στην μικρή γειτονιά του διαδρόμου. Εντυπωμένα με την άκρη του ματιού, κατ’ εφαπτομένη.

Αν το καλοσκεφτούμε, ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, για πολλούς ανθρώπους, είναι ο μόνος χώρος που έχουν την ευκαιρία να μείνουν  λίγο μόνοι τους. Με την εμπροσθοφυλακή «Παρακαλώ, μην ενοχλείτε» κρεμασμένη στο πόμολο, απολαμβάνουν κάποια τετραγωνικά ατομικού αέρα – καπνισμένου έστω… Αμφίβια που ξέμαθαν έξω απ’ τα νερά τους, ανασαίνουν γενναίες δόσεις –με το κινητό στο χέρι εντούτοις, για να μην απομακρύνονται και πολύ απ’ το σιγουριά του βυθού.   

Norbert Marszalek: NYC Hotel room

Αν ο Φρόιντ παρομοίαζε τα σπίτια με τις μήτρες, τα ξενοδοχεία έχουν σίγουρα κάτι τι μητρικό. Όχι δεν εννοώ τα υστερικά κελεύσματα μιας ελληνίδας μητέρας στο λαχανιασμένο της νήπιο,  που τρέχει ολοταχώς προς το κατώφλι της παρακείμενης λεωφόρου. Αναφέρομαι στην δίκην μητρικής δεκτικότητας φιλοξενία, που σε θάλπει: κρεβάτι στρωμένο με καθαρά σκεπάσματα, υπηρεσίες πολλαχώς παρεχόμενες, ζέστη, ασφάλεια, τροφή… Ξένη μάνα βέβαια, ξένος περιέκτης – και πληρωμένος με τη μέρα. Ικανός ωστόσο να σε μεταφέρει υποσυνείδητα ως την περιοχή του βρεφόθεν καταχωρημένου, γνήσιου αυτού αισθήματος. Ο Άγγελος Σικελιανός, τακτικός επισκέπτης του Θαλερού Κορινθίας, αποτύπωσε αυτό ακριβώς που προσπαθώ να περιγράψω, στην καταληκτική στροφή του ομώνυμου ποιήματός του: Φλογάτη, γελαστή, ζεστή, εκεί η καρδιά μου δέχτηκε / ν᾿ αναπαυτεί λιγάκι /πά σε σεντόνια ευωδερά από βότανα, και γαλανά /στη βάψη απο λουλάκι.

Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ

Επισκεπτόμενος πρόσφατα ένα ξενοδοχείο 1600 κλινών (!) στο Λονδίνο, αναλογίστηκα την περίπτωση μιας ‘‘μυθολογίας του ξενοδοχείου’’ στην Τέχνη: τραγούδια, ποιήματα, ιστορίες, αυτοβιογραφίες, άπειρα φιλμ – πανταχού παρούσα, με αριθμό δωματίου. Φαίνεται πως η ενέργεια και η σημειολογία του χώρου γονιμοποιούν, περισσότερο απ’ ότι θα περίμενε κανείς, τα δημιουργικά πνεύματα.

Tricia Winwood: Hotel room

Το ξενοδοχείο: ένας δημόσιος χώρος, ιδιωτικής χρήσεως. Αναρίθμητοι  πριν και αναρίθμητοι μετά από σένα,  στο ίδιο κρεβάτι οριζοντιώνονται. Κι όμως, άμα τη παραλαβή του κλειδιού, λες «το δωμάτιο μου». Καταπώς ο ηθοποιός νιώθει δική του τη σαλοκουζίνα του σκηνικού.  Κρεμάς τα ρούχα στην ντουλάπα, κάνεις ένα ντουζ – έγινε δικό σου. Ποτέ η ιδιοκτησία δεν είναι τόσο απατηλή, όσο εκεί.

Ξενοδοχεία όπως ανθοδοχεία: κάποιος μας μεταφύτεψε. Ούτε καν. Απλώς μας έβαλε στο βάζο προσωρινά για να μη μαραθούμε.  Προσωρινά είπα; Κάτι μου λέει πως σ’ αυτήν την λέξη έγκειται η μαγνητική έλξη που ασκούν στη γραφίδα τα χοτέλ, τα μοτέλ, τα χόστελ. Μόνιμο αίσθημα προσωρινότητας κυριεύει όσους βλέπουν αμέτοχοι, να χάνεται από προσώπου γης,  ό,τι θα ορκίζονταν στην ακλόνητη διάρκεια του. Βορά στον «καταπιόνα» ενός αόρατου Παντακρυέλ.

J.H. Dyke: Waiting in the hotel room

Στον αντίποδα τα ξενοδοχεία, με το προσωρινό αίσθημα μονιμότητας που παρέχουν. Όπως τ’ αεροδρόμια θεωρούνται διεθνές έδαφος,  όπου τα θετικά ιόντα της προσμονής και τα αρνητικά ιόντα του αποχωρισμού αλληλοεξουδετερώνονται, αποφορτίζοντας εν τέλει την ατμόσφαιρα – έτσι και το δίκλινο που σε ξεβολεύει και σε ξεκουράζει για τον ίδιο λόγο: αίρει τη συνήθεια. Άνθρωποι που δηλώνουν ότι πέρασαν τα ένα τρίτο τη ζωή τους σε καταλύματα της μιας νύχτας, έχουν πιο σαφές, πιο τονισμένο το περίγραμμα του (φορητού) εγώ τους, στο περιβάλλον. 

Ξένος ανάμεσα σε ξένους, ο πελάτης του ξενοδοχείου ελευθερώνεται από τον καθιερωμένο εαυτό του, όσο περίπου και ο μασκοφόρος της αποκριάς. Εξ’ ου κι επιδεικνύει συχνά πρωτόγνωρες επιδόσεις - από τον έρωτα ως τη στοχαστική σύλληψη.  Όταν τα φαινόμενα δε ρυμουλκούν κατ’ ανάγκην όλο το κομβόι των νοουμένων, όπως συμβαίνει σ’ ένα  οικείο πλαίσιο, τότε γίνονται μπαλαντέρ. Παράδειγμα: το χιονισμένο όρος που δεσπόζει πάνω στο πέλαγος της θέας μου, από αυτόν τον εξώστη ξενοδοχείου, είναι στην πραγματικότητα ένα νησί, με όνομα που θα πυροδοτούσε συνειρμούς σε κάποιον που θα το ‘χε ζήσει ή επισκεφτεί – έστω και νοερά. Για μένα ωστόσο, παραμένει απλά ένα λευκόκορφο κόσμημα της θέας μου.

Υπάρχει όμως και μια πιο ημιφωτική, πιο μυστηριώδης προέκταση των ξενοδοχείων – η τέχνη την έχει αποδώσει και αυτήν, κυμαινόμενη από τον αισθησιασμό μέχρι τον εφιάλτη. Τι φαντασιώσεις μπορεί να εγείρει ένα κτήριο με ατέρμονους διαδρόμους και χίλιες εξακόσιες αριθμημένες πόρτες –πίσω απ’ τις οποίες εμφωλεύει ανώνυμη μία μικρογραφία της ανθρωπότητας…

Edward Hopper: Hotel room

Από τις παραμορφώσεις που υφίσταντο τα πανδοχεία στο μυαλό του ιδαλγού, ως «τώρα, που έγινε ο κόσμος ένα απέραντο ξενοδοχείο» -  έμπνευση σταθερή κι ανεξερεύνητη. 

Σκέψεις απ' το διπλανό μπαλκόνι

- Μες απ’ το ισόβιο κλουβί του, αναλογίζεται καμιά φορά: «Στη θέση μου, οποιοδήποτε άλλο, άμουσο πτηνό θα ‘ταν απλώς ελεύθερο... Εκτίω την ποινή του ταλέντου.»

-  Μπα - και τι θα ήταν η ελευθερία; Μια ουτοπία. Αυτά τα πουλιά δεν ευημερούν χωρίς προστασία. Η πρώτη γάτα θα το έκανε μία χαψιά.

-  Θυμίζει, δηλαδή, περισσότερο τους Ρωμαίους ποιητές ή τους συνθέτες απ' τον Haydn και πριν, που δεν ευδοκιμούσαν εκτός αυλής...

Frederick Frieseke, 1910

Σπαράγματα μιας βόλτας

Τελικά, η μόνη Επανάσταση που πέτυχε είναι η Άνοιξη... 

"Τρέμετε πετεινά!"

Ο Κώστας Ουράνης (1890-1953) υπήρξε άνθρωπος καλλιεργημένος και σπάνια κοσμοπολίτης για την εποχή του. Επίσης, η γυναίκα του Ελένη, γνωστή με το ψευδώνυμο "Άλκης Θρύλος", ήταν καλή κριτικός και πάταγε γενναία σε ανδροκρατούμενες περιοχές...Επιπλέον κληροδότησε πλούτη στην Ακαδημία.

Ο Ουράνης λοιπόν, ήταν από τους πρώτους στα ελληνικά γράμματα που έγραψαν ταξιδιωτική λογοτεχνία. Εγώ, ωστόσο, δεν μπόρεσα να συνεχίζω τα ταξιδιωτικά του, αφ' ης στιγμής  άρχιζε περιγραφές από κυνήγια πουλιών ("τρέμετε πετεινά της Προβηγκίας!"). Ένσταση: αν είσαι θαρραλέος, βάλτα με κανένα λιοντάρι! Ποιητής και να σκοτώνει πουλάκια;

Μου θύμισε ένα ωραίο χρονογράφημα του Παύλου Νιρβάνα, για έναν άλλον ποιητή, που τα έτρωγε..."Έτρωγα μ' ένα ποιητήν εις το ξενοδοχείον. Ο ποιητής αφού διέτρεξε την λίσταν με λαίμαργα βλέμματα, διέταξεν ένα τρυγόνι της σούβλας. Έχεις την σκληρότητα να μασήσης το πτώμα ενός τρυγονιού, που προ ολίγων ωρών απεχωρίσθη σκληρά από το ταίρι του; Ωρισμένως είσαι αναίσθητος άνθρωπος και κακός ποιητής".

Κακός ποιητής, δεν ήταν πάντως ο Ουράνης...

ΑΝΟΙΞΗ ΕΝ ΟΨΕΙ!