ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΙΛΑΝΟ

Τα Μεδιολάνα (Μιλάνο πια) δεν είναι η πόλη των αξιοθέατων –είναι όμως μια ιδανική πόλη για να ζει κανείς –κάτι ξέρει ο Έκο, που κατοικεί εδώ.

Η Ρώμη π.χ. με κουράζει,  με την τουριστική βαβούρα και την πανταχού παρουσία των αυτοκινήτων. Το Μιλάνο δεν σε παρακαλάει (τι ανάγκη έχει άλλωστε; άπειρες οι βιομηχανίες στη Λομβαρδία), μπαίνεις στους ρυθμούς του...

…Και βλέπεις ότι η ζωή προχωράει, με μια κανονικότητα που φαντάζει παράδεισος –ταφόπλακα έφυγε από πάνω μου η Ελλάδα της κρίσης, καθώς μεταφέρθηκα ξανά στον κόσμο. (Αν είσαι στο Μιλάνο, νιώθεις και κοντά στη Βιέννη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι… Η Ελλάδα σε αποκόβει από αυτήν την όαση της Γης, που λέγεται Ευρώπη –σε κλείνει στο κλουβί του παραλογισμού της και σε ταΐζει φαντασιώσεις…)

Επανέρχομαι όμως στο Μιλάνο, που μια λέξη το χαρακτηρίζει: κομψότητα. Όλοι (ανεξαιρέτως!) ντυμένοι σα να βγήκαν από τις βιτρίνες -οι οποίες είναι σαν έργα τέχνης. Όχι εκζήτηση, ούτε επίδειξη: αίσθηση του ωραίου, φινέτσα. Χάρμα αισθητικής και τα μπιστρό –οι λιχουδιές σε πολιορκούν παντού, ωστόσο ουδείς χονδρός! Απροσποίητα ευγενείς οι Μιλανέζοι –πολλάκις μου παραχώρησαν πρόθυμα τη σειρά τους. Πόλη της νεότητας –ως κι οι ηλικιωμένοι σου δίνουν ζωντάνια.

Ποδήλατα δημόσιας χρήσης και ποδηλατοδρόμοι αδιάλειπτοι (αυτοκίνητα ελάχιστα).  Κάστρα και πάρκα –εστίες καθημερινής γιορτής– ξεχωριστά για τους σκύλους. Στο σταθμό των τρένων (ανοιχτόκαρδο αεροδρόμιο!) κάθε μέρα μπαινοβγαίνουν εκατοντάδες: ούτε ένα σκουπίδι κάτω –πιο καθαρά κι απ’ το πάτωμα του σπιτιού σου…Τι άλλο να 'ναι η ποιότητα ζωής; 

Θα μου πείτε, είναι η πλουσιότερη πόλη της Ιταλίας (αμέτρητες οι επιχειρήσεις που βλέπεις καθ’ οδόν στη Λομβαρδία). Ποια πόλη της Ιταλίας όμως είναι άσχημη; Η ομορφιά είναι αυτή που ενώνει τελικά τους ανθρώπους, που κρατά συνεκτική μια κοινωνία –η ασκήμια τους σκορπίζει…

Μια αγορά που σου προκαλεί ανάταση. 

Κυνάριον -λεπτομέρεια από την Duomo ("τρισδιάστατο ποίημα"
την είπε κάποιος)

Θυμίζουν Τζακομεντί....

Παιδιά κουτρουβαλίζονται στο γρασίδι.

Ο σταθμός  των τρένων (χαίρεσαι να περιμένεις!). 

10 στη σειρά!

Καταρράκτης σοκολάτας.

Πάρκο για σκύλους
(σημείο επαφής για τους ιδιοκτήτες).

Απ' το τίποτα, φιέστα...

Το γραφικό κανάλι Ναβίλιο
-δεν θέλω να σκέφτομαι τι θα ήταν εδώ...

Ο ΚΛΕΙΔΟΥΧΟΣ ΤΗΣ ΑΦΗΡΗΜΑΔΑΣ

"Δυο πόρτες έχει η ζωή...". Κι αν ξεχάσεις τα κλειδιά, πληρώνεις τον κλειδαρά επί δύο. Σα να μην του έφταναν τα πενήντα ευρώ, ζητούσε έξτρα για την κάτω πόρτα. Και φυσικά για απόδειξη, ούτε λόγος (τουλάχιστον ο πρόσφατος κτηνίατρος και ο υδραυλικός, δώσαν εναλλακτικές). Ο ορισμός της εκμετάλλευσης: για υπόθεση ενός λεπτού, κάποιος τελείως ανειδίκευτος και θρασύς τύπος,  βγάζει το (αφορολόγητο) ψωμί του περιμένοντας εκείνο το δευτερόλεπτο που θα βλέπεις την πόρτα να κλείνει και θα ψάξεις αυτόματα τις τσέπες σου βλαστιμόντας. Εφόσον, πράττοντας βλακωδώς υπέκυψα, κι εφόσον εξίσου βλακωδώς δεν τον κατήγγειλα, ηδονίζομαι στη σκέψη του πώς θα τον περιλάβαινε ο Λατίνος ποιητής Μαρτιάλης (40-104 μ.Χ.), με τα (οξύτατα) σατιρικά του βέλη -πάντοτε επί προσωπικού και ονομαστικά. Κανέναν δεν άφηνε σε χλωρό κλαρί. Φαντάζομαι λοιπόν ότι θα του σκάρωνε κανένα τέτοιο επίγραμμα: 

Η δουλειά σου παρόμοια με του διαρρήκτη. 

Φαίνεται γι' αυτό με κλέβεις

εν ψυχρώ, κλειδαρά. 

ή 

Να σε τιμήσει ο Δήμος με το "κλειδί της πόλης",

για την εντιμότητα σου. Θα εισηγηθώ. 

ή

Τι νόμιζες ότι ανοίγεις, και με ξεγύμνωσες, 

την πόρτα χρηματοκιβωτίου; 

ή 

Μεθαύριο να παραπονεθείς για την ακρίβεια του γιατρού. 

Όλοι φοροφυγάδες είναι -να πεις-

τους ξέρω εγώ. 

ή 

Την γνωρίζεις την "Μάχη του Κλειδιού";

Θα την χάσεις. 

ή 

Θα σου δείξω εγώ: θα σε στείλω σε ξένο σπίτι 

και θα καλέσω την αστυνομία. 

ΝΕΚΡΙΚΕΣ ΜΑΣΚΕΣ ΚΑΙ ΦΑΓΙΟΥΜ

Η τέχνη των νεκρικών προσωπείων είναι πανάρχαια: το πιο διάσημο ανήκει στον Τουταγχαμών (τμήμα της μούμιας). Αλλά και η χρυσή προσωπίδα που βρέθηκε στις Μυκήνες (16ος αι. π.Χ.) κι αποδόθηκε στον Αγαμέμνονα.

Τότε βέβαια, τα προσωπεία ήταν σμιλευμένα – δεν προέκυπταν από εκμαγείο των χαρακτηριστικών. Κάπου στον ύστερο Μεσαίωνα, άρχισαν να κατασκευάζονται αληθινές νεκρικές μάσκες, από κερί ή γύψο. Οι οποίες δεν ακολουθούσαν, όπως παλιά, τον εκλιπόντα, αλλά αφού χρησιμοποιούνταν στην κηδεία ως ομοιώματα του (που αργότερα αντικαταστάθηκαν από φωτογραφίες), τοποθετούνταν σε βιβλιοθήκες, μουσεία, πανεπιστήμια –και αποτελούσαν ‘οδηγό’ για προτομές.

Εκτός από μάσκες ηγεμόνων (Ναπολέων), αριστοκρατών και πολιτικών (Λίνκολν) έχουμε και μάσκες ποιητών, φιλοσόφων, συνθετών , δραματουργών και επιστημόνων (όπως του John Keats, του Frédéric Chopin, του Franz Liszt, του Ludwig van Beethoven, του Joseph Haydn, του Dante Alighieri, του Blaise Pascal , του Jonathan Swift, του Voltaire, του Nicola Tesla, του Alfred Hitchcock κ.ά.). Πορτρέτα μπορεί να υπήρχαν - ωστόσο άλλος ο ρεαλισμός του ανάγλυφου. 

Νεκρική μάσκα του
Τζόναθαν Σουίφτ

Όπως οι αρχαιολόγοι αναπαριστούν το όλον από τα θραύσματα του μερικού, έτσι κι από τις νεκρικές τους μάσκες προσπαθώ να μαντέψω την μορφή και το παράστημα των προσώπων. Εις μάτην όμως. Δεν πρόκειται καν για το «τελευταίο τους πρόσωπο» -για να παραφράσω το «τελευταίο σώμα μου» της Κ.Δ. Δεν φωτογραφίζεται το ηλιοβασίλεμα, αλλά ο παρακείμενος χρόνος του: ο ήλιος που έχει δύσει. Τι να απο-θανατίσεις από τον θάνατο; Το πολύ ένα μετα-πρόσωπο -αντίλαλο του επέκεινα. 

Το παιχνίδι της απεικόνισης (φωτογραφικής, εικαστικής) συνιστά μια ζωντανή αλληλεπίδραση, μια επικοινωνία που υπαγορεύει το αποτέλεσμα. Το νεκρικό προσωπείο είναι για τον κατασκευαστή του μια διαδικασία εν ου παικτοίς -ο ένας εκ των δύο πόλων δεν συμμετέχει. Το Είναι δεν είναι –ήταν. Σαν να θες να δεις τη φωτογραφία της αγαπημένης σου και βλέπεις την ακτινογραφία της! (Ρεαλιστική μεν, αλλά ποιο το όφελος;).

Μάλιστα, όταν αποτελεί το μόνο διασωθέν στοιχείο για τη μορφή, τότε πραγματικά την αδικεί –καλύτερα που δεν έχουμε ούτε αυτό από τον Κάλβο… Και τι ειρωνεία: η νεκρική μάσκα να θυμίζει αρχαία θεατρικά προσωπεία (στους δε Ρωμαίους φοριόταν από έναν ηθοποιό, για να συνοδεύσει τη νεκρική πομπή στον τόπο ταφής) –κι αυτό πότε; Τη μόνη φορά που ο άνθρωπος δεν μπορεί να υποκρύπτεται, πίσω από οποιουδήποτε είδους ‘μάσκα’… (Μήπως τελικά κι αυτή η δυνατότητα είναι συνυφασμένη με τη ζωή;)

Ενώ, πόσο πιο γοητευτικά (και σαν τεχνική) είναι τα φαγιούμ –οι νεκρικές προσωπογραφίες των ελληνιστικών χρόνων, με τα ανεπανάληπτα, αινιγματικά τους βλέμματα, που θαρρείς πως σε παραμερίζουν ευγενικά, για να κοιτάξουν την αιωνιότητα. Εδώ ο καλλιτέχνης, με τον ιδιότυπο νατουραλισμό του, εμπνέεται από το υποκείμενο για να δημιουργήσει εκ νέου ένα υποκείμενο –σε αντίθεση με τις νεκρικές μάσκες, που παραμένουν αντικείμενα.

Κατά μία εκδοχή ζωγραφίζονταν με τον εικονιζόμενο εν ζωή, κατά μία άλλη (την επικρατέστερη) μετά θάνατον. Ε, σ’ αυτή τη δεύτερη εκδοχή, έχουμε έναν καθαρό θρίαμβο της τέχνης (τέτοιο βλέμμα – επιτομή της υπάρξης – σε μάτια κλειστά αποδημήσαντος!). Όπως και να έχει, αυτά τ' αριστουργήματα που ανασύρθηκαν μές από τάφους, στη Νεκρόπολη Φαγιούμ της Αιγύπτου, αποτελούν για μένα τη μόνη ένδειξη (επίγειας) ανάστασης…

Και μες στην φθήνια: φθινόπωρο!

Πιάσαμε το Φθινόπωρο (όπως λέμε πιάσαμε το Μάη) στο ίδιο μέρος, όπως πάντα. Η σκηνή παραμένει -το "σκηνικό" των εποχών αλλάζει...

Όχι, δεν είναι η Κασταλία πηγή, να πιω και να μαντέψω το μέλλον.  Προτιμώ να την κοιτώ (να την ακούω) και να ξεχνώ το παρόν...

Oι στίχοι του Καρούζου: Τώρα σε βλέπω δρόμε του καλού/ με το σακούλι του αναστεναγμού/ κι όλο πηγαίνω στις πηγές.

Ποτάμια, δάση και νερά, / ποτάμια, δάση με καλούν./ Ποτάμια, δάση και νερά / και το κελάηδισμα είμαι εγώ / κι όλο πηγαίνω στις πηγές.

Πρώτη φορά συνάντησα φοίνικα ορεινό, μέσα στα πλατάνια. Σίγουρα θα αισθάνεται κάπως άβολα. Σαν εσωτερικός μετανάστης. 

Σε ποιο παιδί δεν δημιουργήθηκε η απορία τι να υπάρχει μες στις οπές των δέντρων; Από σκίουρους και μελίσσια, μέχρι νεράϊδες και πνεύματα... (Τα παιδιά δεν μπορούν να συλλάβουν το κενό.)

Σκέφτομαι τον φοίνικα -αλλά μήπως τα φυλλοβόλα δέντρα: πόσο θα ντρέπονται που ξεγυμνώνονται, πλάι στα ακέραια αειθαλή;  Αχ, οι αβλεψίες της φύσης...

ΕΛΙΑ ΜΠΟΝΣΑΪ

Το αμάλγαμα της ελληνικής και της ιαπωνικής κουλτούρας!

Μπορεί να μη μου δίνει το λάδι της χρονιάς -μου δίνει όμως μεγάλη χαρά μες στο διαμέρισμα.

Τα αυθεντικά μπονσάι, δυο μέρες να τ΄αφήσεις θα μαραθούν ("ευαισθησία -φευ!- / ασύμβατη με τη ζωή"   γράφω σ' ένα στίχο).

Όμως η ελιά, είναι μαθημένη σε κακουχίες -ο ήλιος που 'χει μαζέψει με τους αιώνες, πέρασε στο DNA της

και αντέχει και στο σκοτάδι... 

Έγινε λοιπόν η Εστία -του οίκου η θεά. 

ΥΓ

Στην άλλη φωτογραφία, η ελιά είναι το φόντο: μια γυμνή καρέκλα κουρείου, δείτε πώς γίνεται αφαιρετικό έργο τέχνης -ντε Κίρικο;

Basta di Πέτρο Μάρκαρη!

O Πέτρος Μάρκαρης είναι ένας αξιόλογος στο είδος του συγγραφέας,  αναγνωρισμένος και στο εξωτερικό –ιδίως στην Γερμανία. Όμως ο ελληνικός Τύπος του κάνει κακό: δεν υπάρχει Κυριακή (κυριολεκτικώ) που  να μην αναφέρεται σε αυτόν το Βήμα της Κυριακής (και τις καθημερινές τα Νέα): συνεντεύξεις, αναγγελίες βιβλίων, κριτικές, αφιερώματα, γνώμες, άρθρα, ειδήσεις… Σε σημείο που έχω ταυτίσει την εφημερίδα με τον συγγραφέα. Έχει καταλήξει να μοιάζει κάτι σαν τις περιπέτειες του Κώστα Χαρίτου, του ήρωα του: οι περιπέτειες του Πέτρου Μάρκαρη («...σε πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία, μας είπε πως ετοιμάζει νέο μυθιστόρημα»).

Άριστα πράττει ο Τύπος όποτε προβάλλει καλούς συγγραφείς, απλώς όταν αυτό γίνεται μονομερώς και μεροληπτικά, φαίνεται κάπως ύποπτο. Έτσι, η υπερπροβολή βλάπτει τελικά τον συγγραφέα –ο νοήμων αναγνώστης ενοχλείται απ’ αυτόν τον μυωπικά διαφημιστικό βομβαρδισμό. Και το σκανδαλώδες είναι ότι άλλοι, σημαντικότατοι συγγραφείς (ας μην πούμε ονόματα), μένουν κραυγαλέα διαρκώς, εκτός Νηφώνος:  ούτε ένα Δελτίο Τύπου  δεν τους δημοσιεύει το Βήμα... Η δημοσιογραφία και η ενημέρωση όμως δεν είναι θέμα συμπάθειας και αντιπάθειας, ούτε καλών ή κακών σχέσεων –είναι (φευ!) υπεύθυνο λειτούργημα.

Προς θεού, δεν προσάπτω στον ίδιο τον Μάρκαρη κάτι –άλλος πρέπει να κρατά τις ισορροπίες. Το μόνο που με ξένισε είναι η δήλωση της τελευταίας Κυριακής: ετοιμάζει επίλογο στην επίκαιρη Τριλογία του (ήγουν, τέταρτο βιβλίο). Contradictio in adjecto…

«ΠΛΟΥΤΟΣ» ΚΑΙ «ΘΛΙΜΜΕΝΗ JASMIN»

Δύο θεάματα του καλοκαιριού, αποδείχθηκαν -τηρουμένων των αναλογιών- συναφή μεταξύ τους:  o «Πλούτος» κατά Σαββόπουλο και η «Blue Jasmine» του Γούντι Άλεν.

Ο μεν Σαββόπουλος, μετέφρασε ποιητικά και σκηνοθέτησε ένα έργο του Αριστοφάνη, που του επέτρεπε την προσθήκη μιας παράβασης, με άμεσους υπαινιγμούς («ζήστε τον μύθο σας, Έλληνες κι αφήστε τους Γότθους να παράγουν μπουλόνια») και συμβολικά ευρήματα (σκηνικό φεγγάρι που σκάει δίκην ‘‘φούσκας’’).

Ο δε -αστείρευτος-  Άλεν, απείκασε την δραματική κατάληξη μιας γυναίκας (αρίστως αποδοθείσης από την Cate Blanchett), που την κατάπιε τελικά το παρελθόν της –για το οποίο ήταν τόσο συνυπεύθυνη, όσο περίπου κι ο ελληνικός λαός για την χρεωκοπία…

Απ' τον δικό του δρόμο ο καθένας, πραγματεύεται κατ’ ουσίαν το ίδιο (επίκαιρο) θέμα: 

τον άκοπο, πρόσκαιρο, κίβδηλο, σαθρό, μάταιο, διαβρωτικό, εφησυχαστικό, παραπλανητικό, αλλοτριωτικό, άγονο, αντιπαραγωγικό, αλαζονικό, ζημιογόνο πλουτισμό –γιατί σαφώς υπάρχει και άλλος.

ΞΑΝΘΗ- ΚΟΜΟΤΗΝΗ -ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ

Επιστρέφω από τη Θράκη. Την πατρίδα του Δημόκριτου και του Βιζυηνού…

Ολόκληρη η Εγνατία Οδός –και ειδικά το τμήμα Θεσσαλονίκη-Αλεξανδρούπολη – είναι ένας δρόμος που χαίρεσαι να οδηγάς: περνάς από δάση, λίμνες, ποτάμια, πελάγη, κάμπους, βουνά.. Χωρίς να έχει πολλές στροφές (μπορείς να τρέξεις άνετα) το σκηνικό εναλλάσσεται συνεχώς.   

Από την Αλεξανδρούπολη, μου αρέσει κυρίως η αντικρινή όψη της Σαμοθράκης –με το όρος της, το Φεγγάρι.

Η Κομοτηνή μυρίζει παντού καφέ φρεσκοαλεσμένο, έχει ατμόσφαιρα και νόστιμα λαχματζούν. 

Αυτά τα δύο σύμβολα, μπορούν τελικά να συνυπάρξουν
 -έστω και σε μια φωτογραφία...

Ωραία ιδέα η επεξήγηση -δεν την έχω δει ούτε έξω. 

(Το πευκοδάσος της Νυμφαίας, παραδίπλα, γενναιόδωρο σε οξυγόνο, κατοικείται από πεινασμένα κυνάρια).

Η παλιά Ξάνθη, διατηρεί αρκετά από τα εντυπωσιακά αρχοντικά της –αναστηλώνεται και το πατρικό του Χατζιδάκι.

Με προβληματίζει που τα περισσότερα σπίτια ‘μεγάλων’ που διαθέτουμε (όπως τα διαθέτουμε…), είναι αυτά στα οποία γεννήθηκαν -κι όχι αυτά που έζησαν ή δημιούργησαν.

Καθώς φαίνεται, πολλούς παράγουμε –λίγους προάγουμε…