ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΟΥ, ΕΝΑΣ GENTLEMAN

Ως διανοούμενους στην Ελλάδα αναγνωρίζουμε αυτούς που κολακεύουν τη μετριότητα μας, αυτούς που λιβανίζουν το ναρκισσισμό μας με την ασάφεια τους. Κι όμως, με τέτοια αυτάρεσκη και  ανύπαρκτη πνευματική ηγεσία φτάσαμε εδώ,  χωρίς αυτογνωσία, χωρίς καθρέφτη. Γιατί, βλέπεις, λόγω ιστορικών συγκυριών, δεν είχαμε ποτέ την ευκαιρία, όπως άλλοι λαοί να δούμε ποιοι είμαστε, μέσα από έργα τέχνης και από στοχαστές του Διαφωτισμού. Γι' αυτό, όσοι το επιχείρησαν, περάσαν δια πυρός και σιδήρου, αφού αντιμετωπίστηκαν σαν αλμπίνοι στην Αφρική.

Τι να πει κανείς για το Νίκο Δήμου; Δεν έχουμε νομίζω άλλα παραδείγματα Ελλήνων, που να συγκεντρώνουν τόσα ετερόκλητα: σκεπτικιστής φιλόσοφος, πρωτότυπος ποιητής, στυλίστας λογοτέχνης, σημαντικός φωτογράφος, αντικειμενικός κριτικός, εραστής της τεχνολογίας. Απ' τους πιο μυημένους στην κλασσική μουσική και γενικότερα στην ευρωπαϊκή παιδεία, κι απ' τους μεγαλύτερους βιβλιοφάγους -χωρίς να αλλοτριωθεί-, λάτρης του φωτός και της ταχύτητας . Συνεπής ορθολογιστής αλλά και βαθιά ευαίσθητος, ανθρωπιστής και φιλόζωος, διάφανος, μα επικίνδυνα ειλικρινής, ταπεινός και gentleman -όποιος είχε προσωπική επαφή μαζί του, το διαπίστωσε. 

Τελευταία, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, έκανε μια σειρά από 9 διαλέξεις σε αμφιλεγόμενα θέματα -τη σούμα δηλαδή, σ' αυτά που ασχολείται μια ζωή. Τα ζητήματα αυτά, τόλμησε να τα θίξει (άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε, οι περισσότεροι), λύνοντας μέσα μας πάμπολλους Γόρδιους δεσμούς και μάλιστα με τρόπο, όχι με σπαθί.  Οι περισσότεροι τον ξέρουν από τη "Δυστυχία του να είσαι Έλληνας" και τη διαδικτυακή του παρουσία και αρθρογραφία. Όμως ξαναμελετώντας δύο έργα του, τη "Χαμένη τάξη" και το "Οι νέοι Έλληνες" διαπίστωσα για ακόμη μια φορά τη διαπεραστική του, οξυδερκή σπανιότητα. Πρόκειται για δύο από τις πιο έγκυρες δοκιμιακές αναλύσεις για το πώς φτάσαμε στην παρακμή, και εκπλήσσουν με την προφητικότητα τους -γράφτηκαν πριν δεκαετίες. 

Νομίζω πως οι Έλληνες είναι τυχεροί που έχουν ένα τέτοιο πλήρες μυαλό, να αντλεί κάθε τόσο από τα πηγάδια της σοφίας για να αρδεύσει τρέχοντα ζητήματα. Αυτή του η επιμονή και η υπομονή (παρότι έχει γίνει υβρεοδοχείο επανειλημμένα), αποδεικνύει τoν προφανή ουμανισμό του. Ο Δήμου τρέχει για να μένει πάντα ακίνητος: συνεπής στον αεικίνητο, αισθησιακό σκεπτικισμό του. Η ποίηση αποτέλεσε το αρχικό καύσιμο της αμαξοστοιχίας του, και στην πορεία έγινε η εξάτμιση και ο αναστεναγμός της. Με ό,τι καταπιάστηκε, πέτυχε εξίσου, ο καθένας τον γνωρίζει κι από άλλη του ιδιότητα. Θα ήταν όμως πιο οφέλιμο, να τον μελετήσουμε στο σύνολο, ως ένα φαινόμενο στα καθ' ημάς. Που παρόμοιο του, μόνο ο πρόγονός του, ο Ροϊδης -τι ωραία που τον καταχωνιάσαμε κι αυτόν...