ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΗΣΤΟ ΒΑΪΝΑ

Όταν γράφουμε για έναν άνθρωπο που αξίζει, δεν είν' απαραίτητο να είναι διάσημος, ούτε να το έργο του να είναι τέτοιο, που να μπορείς να το γνωρίσεις ανά πάσα στιγμή. Και ιδιαίτερα όταν μιλάμε για έναν ψυχίατρο, που εξ ορισμού σχετίζεται με μια συγκεκριμένη κατηγορία ατόμων, τα πράγματα γίνονται αθέατα σχεδόν για τους πολλούς. Διότι, από τους ασθενείς π.χ. ενός καρδιοχειρούργου (επώνυμους και ανώνυμους), η φήμη και η αξία του, διαδίδονται ταχέως σε μία κοινωνία. Ενώ, καθώς αυτό δεν συμβαίνει -για λόγους ευνόητους- με τους ψυχιάτρους, τους περιτυλίγει μια μυστικότητα, η οποία αφενός είναι γοητευτική, από την άλλη όμως, καταδικάζει την μεγαλοσύνη κάποιων από αυτούς, στην αφάνεια. Οι μόνοι που μπορούν να μιλήσουν δημόσια λοιπόν για έναν ψυχίατρο, εν τίνι μέτρο, είναι όσοι γνωρίζουν από μέσα τη δουλειά του, δηλαδή οι συνεργάτες του. Με δεδομένα τα παραπάνω, και έχοντας την τιμή να μετέχω στην κλινική δουλειά του Χρήστου Βαϊνά, παρακολουθώντας τον εκ των έσω, ομολογώ πως είναι από τους λίγους ανθρώπους για τους οποίους δεν έχω κάποιο "αλλά". Για τους περισσότερους λέω "καλός είναι μωρέ, αλλά....". Για εκείνον δεν έχω "αλλά", είναι καλός, τελεία. Καλός ψυχίατρος, καλός νευρολόγος, μα πάνω απ' ολα  α ν θ ρ ω π ο ς. Ένας άνθρωπος που κάνει τη δουλειά του με ψυχή, αθόρυβα και αξιοπρεπώς, αναπτύσσοντας δεσμούς εμπιστοσύνης με τον άρρωστο. Στον ευαίσθητο αυτό χώρο, που οι κομπορρημονούσες μετριότητες αφθονούν και η εκμετάλλευση πλουτίζει, είναι σημαντικό ν' αναδεικνύουμε τα πρότυπα. Του Διογένη το φανάρι τα γυρεύει. 

ΑΜΦΟΤΕΡΕΣ ΣΤΑ PET-SHOP...

Όλες οι γάτες σήμερα προστρέχουν στα pet-shop για τη σίτιση: oι σπιτίσιες περιμένουν την κοσνέρβα που συνήθισαν, και οι αδέσποτες ορέγονται απ' τη βιτρίνα, χρυσόψαρα και χάμστρερ...

Ο ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΕΚΠΟΜΠΗΣ

Στο κατά τα άλλα υπέροχο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, υπάρχει μια εκπομπή που λέγεται "Η φιλοσοφία στο Τρίτο Πρόγραμμα". Εδώ και  μήνες, ασχολείται καθημερινά με μια εξειδικευμένη έννοια στο έργο του Θωμά Ακινάτη. Ακόμα κι αν υποθέσουμε  ότι  είχε σκόπο να αφιερώσει σε κάθε φιλόσοφο ένα έτος, θα χρειαζόταν εφτά ζωές για να ολοκληρώσει! Και να πω ότι πρόκειται για τον Πλάτωνα, εκεί μπορείς να μιλάς κατ' αποκλειστικότητα. Αλλά το να κάνεις εκπομπή σε κρατικό ραδιόφωνο, εξαντλώντας τις δυσνόητες έννοιες ενός μεσαιωνικού καλόγερου, ξεπερνά τα όρια του πνευματικού αυτισμού. Προφανώς δεν καταλάβαίνει η κυρία Προκοπίου που την επιμελείται, ότι δεν κάνει τη διδακτορική της διατριβή δημοσία, αλλά οφείλει να μυήσει το κοινό στα βασικά της φιλοσοφίας ανα τους αιώνες. Το ίδιο δεν κάνει και η εκπομπή με τους ποιητές; Σκεφτείτε να καθηλώνονταν σε έναν ποιητή, κάθε βδομάδα. Εμμένοντας ιδεοληπτικά στον θεολόγο Θωμά Ακινάτη τόσον καιρό, όχι μόνο βγαίνει εκτός τόπου και χρόνου, αλλά  δεν καταφέρνει παρά να απωθεί το κοινό, και από την εκπομπή και από τη φιλοσοφία γενικότερα.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Στα θέατρα της Αθήνας ισχύει ένας ιδιότυπος φαιουδαρχισμός, οι κοτζαμπάσιδες-ιδιοκτήτες είναι 4-5 συνολικά, και αυτοί καθορίζουν τι θα παιχτεί, ποντάροντας συνήθως είτε σε κλασσικούς -ιδίως ξένους, που δεν απαιτούν και δικαιώματα- ή σε αναμάσημα ταινιών. Σπανίως σύχρονο έργο Έλληνα συγγραφέα τυγχάνει εμπιστοσύνης από τον παραγωγό ακόμα και αν το επιλέξει ο σκηνοθέτης. Δυστυχώς, την ίδια πολιτική ακολουθεί και το Κρατικό. Που αν ήθελε να λέει ότι νοιάζεται για την συνέχιση της θεατρικής δημιουργίας εν Ελλάδι, για μένα, θα έπρεπε κάθε χρόνο να διοργανώνει έναν διαγωνισμό θεατρικών συγγραφέων, και το καλύτερο έργο από αυτά να το ανεβάζει. Δεν γίνεται παράλληλα με το κλασσικό να μην υπάρχει και το καινούριο, έστω και ρισκάροντας. Αν δεν ενθαρρύνεις τους νέους του δημιουργούς (και υπάρχουν αρκετοί) το θέατρο μουχλιάζει και νεκρώνεται σε μια χώρα. 

ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Βλέπω -μετ' εκπλήξεως- καθημερινά, κάποιες δεκάδες επισκέψεις από τις ΗΠΑ. Θα χαιρόμουν αν μάθαινα σε ποιες πολιτείες βρίσκονται αυτοί οι φίλοι του ΡΑΒΔΟΣΚΟΠΟΥ!

ΤΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΜΟΥ ΚΑΛΑΝΤΑ

Καληνημέρ' αρχόντισσα,να μπω στην αγκαλιά σου;

Έρως  γεννάται  σήμερον, εν μέσω του καιρού μου

και  κάθε  μέρα τίκτεται στη φάτνη του μυαλού μου.

Κι  έχει   οσμή   βασιλικού  και  την  ορμή  αλόγων,

πηγούλα  εκ  των  ουρανών,κι  ομορφοτέρα  όλων!

Ν. Λύτρα 
"Τα 
κάλαντα"

ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΕΛΑΤΑ, ΕΛΑΤΗΡΙΑ!

Σας χαρίζω μια σειρά επτά πρόσφατων, μικρών ποιημάτων, με αυτόν τον τίτλο.
Καλά Χριστούγεννα!

ΕΛΑΤΗΡΙΑ

α΄

είμαι δεμένος σ' ενα ελατήριο,

απομακρύνομαι όσο θέλω

μα γυρνώ στην αφετηρία,

με φόρα

β΄

το πέταγμα,

ήταν πάνω απ' ένα τραμπολίνο

-και με περίμενε η γη

να της επιστραφώ

γ΄

ίσως επρόκειτο για φάρσα,

ίσως για συγγραφέα ρομπότ:

άνοιξα το βιβλίο,

πετεχτήκαν τα ελατήρια

δ΄

δωροδοκώ τον κούκο

του ρολογιού με καναβούρι

-κι εκείνος δέσμιος του χρόνου,

κι εγώ

ε΄

πηνείο η αρχή και το τέλος

και ενδιάμεσα,

φορτίζεται

η ζωή

ς΄

του κρεβατιού οι σούστες

τρίζαν απ' τα σώματa

-ταξίδι με ανάρτηση

κι απορροφούσε τους κραδασμούς

ζ΄

ίσως γι' αυτό να λένε

σούστα το χορό,

ανταμώνουμε προς στιγμήν,

ο καθένας, απ' το ελατήριο του

ΠΕΡΙ ΑΝΑΡΧΙΑΣ

Ξαναβλέποντας τους εξαίσιους "Αθλίους" του Bille August, σκεφτόμουν πως τω καιρώ εκείνω, το να είσαι αναρχικός είχε νόημα και ηρωισμό. Ήταν περίπου συνώνυμο του δημοκρατικού  πολίτη. Ο βασιλιάς είχε απόλυτη εξουσία επάνω σου, η αστυνομία αυθαιρετούσε κραυγαλέα, κι η δικαιοσύνη κώφευε, επιβάλοντας ποινές τυραννικές για ένα κομμάτι ψωμί (σήμερα υπάρχει νόμος, με τον οποίον η κλοπή τύπου "Γίάννη-Αγιάννη" δεν τιμωρείται). Δεν συζητάμε για το καθολικό δικαίωμα του εκλέγειν, της ελεύθερης έκφρασης κλπ. Εκτός αυτού, την επαναστατική σου δράση την πλήρωνες συνήθως με τη ζωή σου. 

Βεβαίως, εξίσου επαναστατική ήταν και η αστική τάξη (παινεμένη κι από τον ίδιο το Μαρξ), η οποία τελικά ήταν αυτή που απάλλαξε την κοινωνία από την καταπίεση της αριστοκρατίας, χρηματοδότησε την Τέχνη -τι θα ήταν η Φλωρεντία χωρίς τους Μεδίκους;- και η μικρή της παρουσία  στην περιφέρεια του ελληνικού χώρου, γέννησε τους μεγαλύτερους ποιητές μας. Ασχέτως αν μετά, μάς τελείωσε δυστυχώς εδώ και έξελειπε μαζί της και το πρότυπο μιμίσεως για τη μάζα. 

Λοιπόν, ούτε το πολιτευμά μας έχει σχέση αυτό των "Αθλίων", ούτε οι τωρινοί αναρχικοί με τους τότε, και πόσο μάλλον η κοινωνιολογική διαδρομή στην Ευρώπη, διαφέρει προφανώς από τη δική μας, που από τη μεσαιωνική φαιουδαρχία πέρασε κατευθείαν στο κράτος-ταΐστρα. Όποιος δεν τα βλέπει αυτά, έίτε ανιστόρητος είναι, είτε το ρολόι του πάει κανα-δυο αιώνες πίσω....   

ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

• Υπολογίζω ότι στη Σελήνη, θα ήμουν μόλις 20 κιλά. Συμφέρει περισσότερο να πάω εκεί, παρά σε κέντρο αδυνατίσματος...

• Ο “μικρός τυμπανιστής” και ο μεγάλος με τυμπανισμό από το πολύ φαγητό.... (Κάποτε.)

• Με προσκαλέσαν σε τραπέζι κάτι συγγενείς και πρόβαλα ως δικαιολογία ότι, εκτός από τον πονοκέφαλο του σκούφου μου, πρέπει να πάω τα γάντια μου στον ορθοπεδικό για τενοντίτιδα. Λες να μην το πίστεψαν;

• Ο Ιωσήφ δεν θα 'πρεπε να κάθεται στις φάτνες. Αγόρι έκανε, ούτε ένα κέρασμα;

• Άγιε Βασίλη, μέσα στις κάλτσες άσε τα οπωροκηπευτικά και κάτω από το δέντρο το λάδι. (Η φέτα, προαιρετική.)

• Ο εκ Παρισίων φιλοξενούμενος μας, έφυγε τρέχοντας όταν άκουσε τη γιαγιά να ρωτάει “Πώς θα μαγειρέψουμε τον γάλο;”.

• Αντί για κάλαντα φέτος τα παιδιά, θα ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία. Του πικρού 2012.

• -Πολύ αφαιρετικό το δέντρο σου! -Δεν είναι δέντρο χρυσή μου, καυσόξυλα είναι...

• Δε ξέρω αν αληθεύει: φέτος τα Θεοφάνεια, θα πετάξουν όχι σταυρό, αλλά κατεψυγμένο λαυράκι στη θάλασσα -να δεις πόσοι θα τρέξουν!

• Σ' όποιον τύχει το φλουρί της βασιλόπιτας...θα τρέξει αμέσως στην τράπεζα.

• Καραβάκι εγώ στολίζω. Εφοπλιστικό, αφορολόγητο. 

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ

Ποτέ δεν κατάλαβα τι νόημα έχει το άσυλο σε μη διακτατορικά πολιτεύματα. Είναι υποτίμηση και της λογικής και της ηθικής να αναρωτάται ακόμα η αστυνομία αν θα πρέπει να παρέμβει ή όχι, στην τραμπουκοειδή ομηρία του πρύτανη ΠΑΜΑΚ από τους φοιτητές. Με την ίδια λογική δεν θα έπρεπε να παρέμβουν και στην δολοφονία του! Έχει σημασία δηλαδή αν η εγκληματική πράξη που τελείται είναι πλημμέλημα ή κακούργημα; Τα πανεπιστήμια δεν είναι αρένα εκτόνωσης ψυχολογικών υστερήσεων. Γι΄ αυτό και διάκειμαι ξεκάθαρα υπέρ της -τετελεσμένης- κατάργησής του.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΙΤΟ ΠΑΤΡΙΚΙΟ

Θεωρώ τον ύστερο Πατρίκιο σημαντικό ποιητή. Είναι επιπλέον ένας άνθρωπος κοσμοπολίτης, που ξέρει να σκέφεται και να αναθεωρεί. Άλλο είναι όμως το αξιοπαρατήρητο στην πορεία του, κάτι που αφορά πρωτίστως τη φιλοσοφία και δευτερευόντως την φιλολογία. Στο έργο του υπάρχει μια καμπή, συνδεόμενη με την αποστασιοποίηση του από την αριστερή δογματική- που συμπίπτει νομίζω χρονικά με την φυγή του στο εξωτερικό, πριν τη δικτατορία. Απ' τη στιγμή που ο Πατρίκιος αποδογματίστηκε (ας μου επιτραπεί ο αδόκιμος όρος), μετατράπηκε από μέτρια παραφυάδα του Ρίτσου σε μια προσωπική φωνή υψηλής στάθμης! Πόσες εφυϊες θάψαν εαυτόν σε ιδεολογήματα; Είναι αξιοπρόσεχτο, ότι ο απεγκλωβισμός από τις βεβαιότητες -"αρθρίτιδες του πνεύματος" τις είπε κάποιος- είναι γραμμικά ανάλογος με την ποιότητα της σκέψης- άλλον να πίνεις νερό από στάσιμα νερά κι άλλο από τρεχούμενο ρυάκι. Προς τιμήν του, ο Πατρίκιος το κατάλαβε κι έγινε αυτός που έγινε. (Ενώ στο έργο του Ρίτσου ακόμα "χορεύουν τα τανκς" μπαίνοντας στην Πράγα, με τους "πατερούληδες"...)

ΥΓ Ο Διονύσης Σαββόπουλος μας αφηγείτο κάποτε, πώς το ΚΚΕ παρενέβη σε πολιτιστικό σωματείο της Κέρκυρας και ακύρωσε τη συναυλία του με τους "Αχαρνείς" (σατύριζε τη μεγαλοστομία της εποχής) στέλνοντας μάλιστα και τη λογοκρισία, μεταπολιτευτικά! Λοιπόν, ποιητής και "ενταγμένος" δεν είναι όροι αλληλοαναιρούμενοι;

ΠΕΙΡΑΖΕΙ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΙΚΡΗ ΧΩΡΑ;

• Μέσα στην αχανή ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι άνθρωποι, έχοντας απωλέσει το συνεκτικό θεσμό της πόλεως, αισθάνονταν τέτοια ανασφάλεια, που εμφάνιζαν ένα σωρό αλλόκοτες συμπεριφορές: από το να ανεβαίνουν στους λόφους και να καπνίζουν χασίς, ως να αναπτύσσουν δυσιδαιμονίες, στρεφόμενοι στη μεταφυσική (λεπτομερείς περιγραφές στο "Εθνικοί και Χριστιανοί σε καιρούς αγωνίας".)
• Μήπως κάτι παρόμοιο δεν συμβαίνει σήμερα σε χώρες αχανείς και πολυσυλλεκτικές όπως οι ΗΠΑ; Μήπως όλα τα "τρελά" που ακούμε κάθε μέρα να συμβαίνουν (σχεδόν κατά αποκλειστικότητα του είδους) στην Αμερική, συνδέονται άμεσα με αυτό το αίσθημα μοναξιάς, έλλειψης αναφοράς σε συγκροτημένη κοινωνία και απρόσωπης συνύπαρξης ετεροτήτων; Σκηνές από ταινίες κι από την πραγματικότητα, είτε στα απόμερα σπίτια της υπαίθρου, είτε στις θηριωδεις μεγαλουπόλεις, φανερώνουν νομίζω τον μεταφυσικό, σχεδόν ψυχωτικό φόβο σε κάτι δυσβάσταχτα -θαρρείς- ανοιχτό για το άτομο.
• Το ίδιο βεβαίως στοιχείο, γίνεται και η δόξα της Αμερικής: η αξιοκρατική προκοπή στην έρευνα και στις τέχνες, το πολυπολιτισμικό μωσαϊκό που αξιοποιεί τον ανθό κάθε κουλτούρας, σε ένα πολιτισμό που φτιάχνει μέλλον και τείνει προς το διάστημα, όπως θα λεγε κι ο Ράμφος. Αντίστροφα κι εμείς, δεν θα μπορούσαμε άραγε να χρησιμοποιήσουμε ως πλεονέκτημα το γεγονός ότι είμαστε μια μικρή  ποσοτικά χώρα, όπως εξάλλου κάνουν και άλλες ευρωπαϊκές, που είναι ακόμη μικρότερες;
• Τα ελληνικά μιλούνται από αρκετά εκατομμύρια ανθρώπους στη Γη. Όμως το ίδιο το αίσθημα δυσφορίας που μας προκαλεί η περιορισμένη μας έκταση, μπορούμε να το γυρίσουμε ανάποδα, και από αυτοαναλούμενη κοινωνία επαρχιακού τύπου, να γίνουμε μια συνεκτική εξωστρεφής παρουσία, με δυναμική παρέμβασεως στο διεθνές γίγνεσθαι -κι όχι μόνο μέσα από τη διασπορά. Αυτό ωστόσο, μόνο ενωμένοι το πετυχαίνουμε. Η διάσπαση είναι τραγωδία σε μικρές χώρες- αυτή τις κάνει αληθινά μικρές.

ΙΟΝΕΣΚΟ ΚΑΙ ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ

Δεν είμαι θεατρολόγος. Με αφορμή όμως δύο παραστάσεις που είδα τελευταία στην Αθήνα, τις "Καρέκλες" του Ιονέσκο και την "Ελισάβετ" του Ντάριο Φο, θα προσπαθήσω να επισημάνω σχηματικά τις βασικές διαφορές των δύο αυτών μεγάλων θεατρανθρώπων της εποχής μας, που συχνά τους συγχέουμε.

ΙΟΝΕΣΚΟ   Τραγικότερος Συμβολικότερος   Πιο υπαρξιακός Ποιητικότερος Πιο λογοτεχνικά σουρεάλ Δεν έχει ρόλο επαναλαμβανόμενο Διαβάζεται ως βιβλίο Εσωστρέφεια –άνθρωπος Η μάζα ως κίνδυνος Πλατύτερος στη θεματολογία

ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ Κωμικότερος      Υπαινικτικότερος  Πιο κοινωνικός Πιο "Comedia dell' arte" Σουρεάλ στην πλοκή                Μόνιμο το μοτίβο αστυνομικού Διαβάζεται πιο δύσκολα Εξωστρέφια- σύστημα Η μάζα γελοιοποιείται Η εξουσία σταθερός άξονας

ΜΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΒΟΛΤΑ

Το υπέροχο άλσος του Αγίου Νικολάου στη Νάουσα, με το κελαρυστό ποτάμι της Αράπιτσας που το διαρρέει, είναι συνδεδεμένο με σχολικές μου εκδρομές. Έκτοτε, το επισκέπτομαι όλες τις εποχές του χρόνου και με ξεκουράζει εξίσου με την ομορφιά του. Αυτή τη φορά, μάς περίμενε μια χριστουγεννιάτικη έκπληξη, που δεν είχε και πολλά να ζηλέψει από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκών πόλεων...

Αν έπρεπε να ορίσω τα Χριστούγεννα, θα έλεγα πως είναι οι μέρες εκείνες που όσο είσαι αναγκασμένος να τις περνάς με το σπίτι σου ασφυκτιάς, και όταν μεγαλώνεις, τις κρυφονοσταλγείς.

Όπως και να είναι, τα Χριστούγεννα, μού δημιουργούν αμηχανία. Δεν ξέρω πώς να τα προσεγγίσω. Είναι θρησκευτική γιορτή -κι όποιος δεν πιστεύει; Είναι τα γενέθλια ενός μεγάλου δασκάλου, του Ιησού -και τι σχέση αυτό  με τους καλικάντζαρους  ή τα συμβολικά δέντρα και καραβάκια που στολίζουμε; Έτσι, κρατώ απ' τα Χριστούγεννα την παιδική μαγεία και την τέχνη που τα πλαισιώνει (παραδοσιακή και μη). Την παραμυθία δηλαδή. Με τον τρόπο που κάποιοι λένε "δεν πιστεύω στον Θεό, αλλά πιστεύω στον υμνητή του, τον Μπαχ".

Τα "πνεύματα του δάσους" είναι δυο-τρεις ταπεινοί σκύλοι, που μαζεύουν όση θαλπωρή πέφτει απ' τον κόσμο -δεν θα 'λεγαν όχι και σε κανέναν μεζέ. Κάθονται δίπλα στη σόμπα. Όμως δυστυχώς, δεν υπάρχουν μόνον άστεγοι σκύλοι...

Όσο ταυτίζεσαι με τα πράγματα δεν μπορείς να τα επηρεάσεις, μόνο παίρνοντας απόσταση από αυτά μπορείς να τα σύρεις προς τα επάνω (αυτό δεν λέει και το "σπήλαιο" του Πλάτωνα;). Λοιπόν, ίσως οι γιορτές είναι μια ευκαιρία να πάρουμε κάποια απόσταση από τα πράγματα -όχι απ' τον πλησίον. 

Οι φωτογραφίες  είναι του γράφοντος.

Α Ι Σ Ι Ο Δ Ο Ξ Ι Ε Σ

• Οι τεράστιες παραγγελίες, κρόκου Κοζάνης από την Αμερική, κρασιού της Νάουσας από την Κίνα, λαδιού κρητικού απ' την Γαλλία. Ο υποδειγματικός υπουργός αγροτικής ανάπτυξης -γνώστης του αντικειμένου του, όσο λίγοι.

• Οι Ted x Athens. Μία πολυπληθής ομάδα νέων, που διοργανώνει εκδηλώσεις με σύντομες ομιλίες ανθρώπων απ' όλον τον κόσμο, που έχούν κάτι ενδιαφέρον να πουν για τις επιτεύξεις τους. Έχουν στήσει επίσης ένα δίκτυο εθελοντισμού. Ο τόπος έχει ανάγκη το άνοιγμα που προωθούν.  Άνοιγμα πρός τον μέλλον, δηλαδή προς τον άλλον.(http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepix_1_02/12/2012_503619)

• Η δραστήρια αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη "Στα άκρα", όπου τόνισε το οικουμενικό μήνυμα του Αλέξανδρου. Που πήρε το απόσταγμα του ελληνικού πολιτισμού και άλλαξε τον κόσμο. (Να φανταστούμε ότι η μητέρα του Δαρείου, αυτοκτόνησε από τη λύπη της όταν πέθανε ο Αλέξανδρος! Πάντρεμα έκανε κι όχι επιβολή.) Όταν ο ελληνισμός το αποφασίζει, δεν είναι ένα μίζερο κρατίδιο, αλλά μια οικουμενική πρόταση, άνευ συνόρων. Και σήμερα που μοιάζει να σκορπίζουμε, το ξανασκέφτομαι αυτό.

• Ο χαρισματικός καθηγητής νευροφυσιολογίας, Ηλίας Κούβελας, του οποίου το μάθημα παρακολούθησα, μίλησε για την πλαστικότητα του εγκεφάλου, που σύμφωνα με τα τελευταία ευρήματα, συνεχίζεται ισοβίως. Παράλληλα  η αποτελεσματικότητα της ψυχανάλυσης τεκμαίρεται πλέον και νευροαπεικονιστικά. Πρακτικά, το πρώτο σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος και υπεύθυνος  σε μεγάλο βαθμό, για τη διάπλαση του εαυτού του. Και το δεύτερο, ότι μπορεί να αλλάξει και το παρελθόν του. Όπως λέει πολύ ωραία ο ίδιος "Ο χρόνος σαρκώνεται, η εμπειρία γίνεται νευρώνας, παράγει εγκέφαλο, εξ' ου και δεν χρησιμοποιούμε δυο φορές τον ίδιο εγκέφαλο στη ζωή". 

• Καθημερινά, σε χώρους επαγγελματικούς, σε αίθουσες διαλέξεων, στις καλλιτεχνικές μου εξερευνήσεις, στο ασύλληπτο διαδίκτυο, συναντώ ανθρώπους τέτοιας ποιότητας και δυναμικής, που αληθινά, συγκινούμαι. Κάποιον περιμένουν να τους δώσει την ευκαιρία. Ας μην την περιμένουμε, ας τη φτιάξουμε μόνοι μας. Έχουμε πολλές αρετές, και πολλά ελαττώματα  τα οποία αρχίζουμε σιγά σιγά να τα συνειδητοποιούμε και να τα χωνεύουμε. Αν προσγειωθούμε επομένως -παραδοξότης;- θα καταφέρουμε την απογείωση! Η απαισιοδοξία είναι μεταμφιεσμένη παθητικότητα. 

ΑΓΑΠΑΣ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΟΥ;

Σίγουρα η προϋπόθεση της εργασίας είναι η ηθική και οικονομική ανταμοιβή. Όμως η ευθύνη είναι κάτι πιο πέρα από την ανταμοιβή. Και η κρίση νομίζω είναι ένας δείκτης για το ποιος αγαπάει τη δουλειά του πραγματικά.

Ξέρω γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό σε πολλές κλινικές, που ενώ έχουν να πληρωθούν έξι μήνες, συνεχίζουν να εργάζονται κανονικά. Τι να το κάνω, που μόνον αφού έπιασε τόπο ο εκβιασμός των συνεργείων καθαριότητας π.χ. του ΑΠΘ, ξαναγύρισαν στο καθήκον τους; Η ανευθυνότητα τους έφτασε στο σημείο  να στείλουν δύο φοιτητές στο νοσοκομείο για σταφυλόκοκκο, και να ξαναβρωμίζουν τις αίθουσες που καθαρίζαν οι καθηγητές!

Σε τέτοιες περιπτώσεις ένα μάθημα ευθύνης θα ήταν, να τους εγκαταλείψουν αβοήθητους σε νοσοκομείο, λόγω απεργίας. Ευτυχώς όμως, κάποιοι -ακόμα- έχουν συναίσθηση του ρόλου τους και δεν θα το κάναν.

ΜΙΑ ΕΙΡΩΝΙΑ ΤΗΣ ΤΥΧΗΣ

Είχε μεγαλώσει σε ορφανοτροφείο. Με χίλια ζόρια, κατάφερε κάποτε να αγοράσει ένα σπίτι δικό της. Και από αβελτηρία του συμβολαιογράφου, προέκυψε εκ των υστέρων, ότι ήταν υποθηκευμένο! "Τα σπίτια που είχα, μου τα πήραν" λέει ο Σεφέρης. Μα σ' εκείνην πήραν έτσι, κι εκείνα ακόμα, που δεν είχε ποτέ...

• Μόραλης Γιάννης (1916 - 2009)
• Μορφή, 1951
• Λάδι σε μουσαμά , 160 x 104 εκ.
• 
  

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ "ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ" ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Τα ναυάγια καμιά φορά σημαίνουν την αθανασία. Κι η καταβύθιση ενίοτε, είναι η ανάδυση απ’ το τυχάρπαστο...

Δεν ήταν γραφτό για των Αντικυθήρων τον έφηβο ν’ αγοραστεί, ν’ αντιγραφεί. Τον μεγάλωσε σαν ερωμένη του η θάλασσα και μας τον παρέδωσε άντρα!

Ίσως ήταν το πλοίο αυτό, μια κιβωτός για να σώσει απ’ αυτό που επέρχονταν, κάτι. Έστω, ναυαγώντας. Ίσως, ο αρχαίος κόσμος να αυτοκτόνησε, φοβούμενος το μετά...

Οι περίπλοκες περιστροφές της Σελήνης, τουτέστιν η ρυθμική πρόβλεψη της μη-κανονικότητας στο μηχανισμός των Αντικυθήρων, είναι κατ’ αναλογία ό,τι έκανε κι ο Πλάτων στην -προφητική- «Πολιτεία».

Για το φορτίο το βαρύ, ουδείς έγινε κτήτωρ (δεν πρόλαβε να φτάσει από τη Μικρασία στη Ρώμη, για να πουληθεί) υπήρξε όμως ο κτίτωρ, ο δημιουργός. Αυτό το "ι", μας καθορίζει. Όπως και το ω-μέγα στην «ωδίνη» της γέννας, και ο δικός μου, τεχνητός «πλαν-ώδειος»- αντί του πλανόδιου. Γι' αυτό η γλώσσα μας, ναυαγεί στην υπεραπλούστευση.

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΙΠΟΤΕ!

Πρόσφατα, η ευφυής βουλευτίνα Φωτεινή Πιπιλή πρότεινε, να αντικατασταθούν τα ονόματα των αγίων σε στάσεις ΜΜΜ. Όσο κι αν η πρόταση αυτή φαίνεται άκαιρη και περιττή, αγγίζει την ουσία του προβλήματος. Πρώτον, το αγιολόγιο ισχύει για την Εκκλησία, η λογοτεχνία ή η Ιστορία φερειπείν έχουν το δικό τους. Και τα μέσα, είναι μαζικής μεταφοράς, όχι μεταφοράς πιστών μόνο.Δεύτερον, οι άγιοι και οι όσιοι είναι εν πολλοίς πρόσωπα εξωιστορικά, ζούνε στο χώρο του μεταφυσικού. Και ως εξωιστορικά, δεν μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για το σύγχρονο άνθρωπο. Η αντικατάσταση φερειπείν της στάσης Φλέμινγκ (ενός ευεργέτη της ανθρωπότητας) μπροστά από το σπίτι μου, με την αόριστη έννοια της Μεταμόρφωσης του Σώτήρος φανερώνει νομίζω την ανιστορικότητα μας- δηλαδή, την μαγική αντίληψη των πραγμάτων, τη σύγχυση του συμβολικού με την κυριολεξία, την εμπιστοσύνη στους αγίους περισσότερο κι απ' τις δυνάμεις μας κλπ. Έτσι όμως οδηγήθηκαμε -νομοτελειακά- στο περιθώριο της Ευρώπης. Επομένως, η πρόταση της Πιπιλή πρέπει να προχωρήσει. 

ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΟΥ, ΕΝΑΣ GENTLEMAN

Ως διανοούμενους στην Ελλάδα αναγνωρίζουμε αυτούς που κολακεύουν τη μετριότητα μας, αυτούς που λιβανίζουν το ναρκισσισμό μας με την ασάφεια τους. Κι όμως, με τέτοια αυτάρεσκη και  ανύπαρκτη πνευματική ηγεσία φτάσαμε εδώ,  χωρίς αυτογνωσία, χωρίς καθρέφτη. Γιατί, βλέπεις, λόγω ιστορικών συγκυριών, δεν είχαμε ποτέ την ευκαιρία, όπως άλλοι λαοί να δούμε ποιοι είμαστε, μέσα από έργα τέχνης και από στοχαστές του Διαφωτισμού. Γι' αυτό, όσοι το επιχείρησαν, περάσαν δια πυρός και σιδήρου, αφού αντιμετωπίστηκαν σαν αλμπίνοι στην Αφρική.

Τι να πει κανείς για το Νίκο Δήμου; Δεν έχουμε νομίζω άλλα παραδείγματα Ελλήνων, που να συγκεντρώνουν τόσα ετερόκλητα: σκεπτικιστής φιλόσοφος, πρωτότυπος ποιητής, στυλίστας λογοτέχνης, σημαντικός φωτογράφος, αντικειμενικός κριτικός, εραστής της τεχνολογίας. Απ' τους πιο μυημένους στην κλασσική μουσική και γενικότερα στην ευρωπαϊκή παιδεία, κι απ' τους μεγαλύτερους βιβλιοφάγους -χωρίς να αλλοτριωθεί-, λάτρης του φωτός και της ταχύτητας . Συνεπής ορθολογιστής αλλά και βαθιά ευαίσθητος, ανθρωπιστής και φιλόζωος, διάφανος, μα επικίνδυνα ειλικρινής, ταπεινός και gentleman -όποιος είχε προσωπική επαφή μαζί του, το διαπίστωσε. 

Τελευταία, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, έκανε μια σειρά από 9 διαλέξεις σε αμφιλεγόμενα θέματα -τη σούμα δηλαδή, σ' αυτά που ασχολείται μια ζωή. Τα ζητήματα αυτά, τόλμησε να τα θίξει (άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε, οι περισσότεροι), λύνοντας μέσα μας πάμπολλους Γόρδιους δεσμούς και μάλιστα με τρόπο, όχι με σπαθί.  Οι περισσότεροι τον ξέρουν από τη "Δυστυχία του να είσαι Έλληνας" και τη διαδικτυακή του παρουσία και αρθρογραφία. Όμως ξαναμελετώντας δύο έργα του, τη "Χαμένη τάξη" και το "Οι νέοι Έλληνες" διαπίστωσα για ακόμη μια φορά τη διαπεραστική του, οξυδερκή σπανιότητα. Πρόκειται για δύο από τις πιο έγκυρες δοκιμιακές αναλύσεις για το πώς φτάσαμε στην παρακμή, και εκπλήσσουν με την προφητικότητα τους -γράφτηκαν πριν δεκαετίες. 

Νομίζω πως οι Έλληνες είναι τυχεροί που έχουν ένα τέτοιο πλήρες μυαλό, να αντλεί κάθε τόσο από τα πηγάδια της σοφίας για να αρδεύσει τρέχοντα ζητήματα. Αυτή του η επιμονή και η υπομονή (παρότι έχει γίνει υβρεοδοχείο επανειλημμένα), αποδεικνύει τoν προφανή ουμανισμό του. Ο Δήμου τρέχει για να μένει πάντα ακίνητος: συνεπής στον αεικίνητο, αισθησιακό σκεπτικισμό του. Η ποίηση αποτέλεσε το αρχικό καύσιμο της αμαξοστοιχίας του, και στην πορεία έγινε η εξάτμιση και ο αναστεναγμός της. Με ό,τι καταπιάστηκε, πέτυχε εξίσου, ο καθένας τον γνωρίζει κι από άλλη του ιδιότητα. Θα ήταν όμως πιο οφέλιμο, να τον μελετήσουμε στο σύνολο, ως ένα φαινόμενο στα καθ' ημάς. Που παρόμοιο του, μόνο ο πρόγονός του, ο Ροϊδης -τι ωραία που τον καταχωνιάσαμε κι αυτόν...

Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΗ ΔΥΣΗ (...διάλογος)

-Η Ελλάδα ανήκει στη Δύση!
-Η Ελλάδα ανήκει στην ρήση!
-Η Ελλάδα ανήκει στην κρίση!

-Ή μήπως ανήκει στη φύση;

-Η Ελλάδα ανήκει στα μίση!
-Η Ελλάδα ανήκει στη ζήση!
-Η Ελλάδα ανήκει στην τίση!

-Ή μήπως ανήκει στην Σίσση;

-Η Ελλάδα ανήκει στην "ίση"!
-Η Ελλάδα ανήκει στη λύση!
-Η Ελλάδα ανήκει στη βρύση!

-Ή μήπως ανήκει στη δύση;

Ρόδισεν η Ανατολή, 

κούνα παραμάνα το παιδί.

Και ρόδισεν η δύση, 

κούνα το παιδί, μην τύχει και ξυπνήσει.

ΤΟ ΕΞΑΡΤΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΛΙΠΟΘΥΜΟΣ

Λόγω ενός ατυχήματος (με υπαιτιότητα  του άλλου) ο προφυλακτήρας του αυτοκινήτου μου, έχει χαλαρώσει τελευταία. Με αποτέλεσμα σήμερα να ξεκολλήσει εντελώς. Χειμωνιάτικη λιακάδα και μου είχε ανοίξει η όρεξη για εξοχή. Ξεκινήσαμε και στα μισά του δρόμου καταλάβαμε ότι το εξάρτημα σέρνονταν. Σταματήσαμε και κάναμε μεταβολή.

Και σαν να μην έφτανε ή ματαίωση του καθαρού αέρα, στο ίδιο το πρόβλημα της βλάβης προστέθηκε κι ένας άλλος εκνευριστικός παράγοντας: 39 άνθρωποι μετρημένοι (πεζοί και οδηγοί) από την εθνική οδό ως το σπίτι, μας επεσήμαναν ότι ο προφυλακτήρας σέρνεται και θα πληρώσουμε πολλά αν τον χάσουμε! Λες και θα τα πλήρωναν αυτοί... Πόσες φορές να κουνήσεις ευγενικά το κεφάλι λέγοντας, ξέρω, ευχαριστώ; 

Με την πρώτη σκέψη, λες ότι είναι το ενδιαφέρον της αλληλεγγύης που τους παρακινεί. Όμως, με μια δεύτερη ανάγνωση, αναρωτιέσαι γιατί από τους 39 αυτούς καλοπροαίρετους διαβάτες, δεν θα σταματούσαν ούτε 10 να βοηθήσουν έναν λιπόθυμο στο πεζοδρόμιο άνθρωπο; Ενώ όλοι τους μπήκαν υποσυνείδητα στη θέση αυτού που θα κάνει ένα μεγάλο έξοδο. Μήπως είναι σχετικό με το γεγονός ότι τις δεκαετίες που χάναμε την ψυχή μας δεν εξεγείρονταν κανείς, ενώ τώρα που χάνουμε τα λεφτά μας αγανακτούν όλοι;

Όπως και να είναι, το συμβάν αξίζει ψυχοκοινωνιολογικής μελέτης. 

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΜΕ ΤΟ ΣΚΥΛΟ!

O μεγαλύτερος σουρεαλιστής είναι η πραγματικότης. Μπορώ και να το αποδείξω. 

Ας υποθέσουμε πως ένας κυνηγόσκυλος, ορμώμενος από το οσφρητικό του ένστικτο –ή αν θέλεις από την περιέργεια του- σκάβει σε ανύποπτο σημείο κι ανακαλύπτει τον τάφο του Μεγαλέξανδρου. 

Θα τον κάνουν ομότιμο καθηγητή ή έστω ακαδημαϊκό; Θα του στερήσουν το μετάλλιο της Ευποιΐας , ή μήπως δεν θα τον καλούν ανά τον κόσ

μο για διαλέξεις; 

Ουσιαστικά, εδώ βρισκόμαστε ενώπιον ενός μεγάλου ερωτήματος: τα κίνητρα ή το αποτέλεσμα είναι αυτό που καθιστά μεγαλειώδη μια πράξη; 

Διότι, ο εν λόγω κύων, μπορεί να μην εμφορείτο από το διακαή πόθο να εντοπίσει τον τάφο, και να μην καθοδηγείτο από τις ιστορικές του ενδείξεις, έφτασε όμως στο αποτέλεσμα που δεν κατάφερε κανείς απ’ όσους επιχείρησαν να φτάσει. 

Εξ’ ου και ο μεγαλύτερος σουρεαλιστής είναι –ποιος άλλος- η πραγματικότης.

Η ΑΓΛΑΐΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ , ΣΗΜΕΡΑ

Η Αγλαΐα
μαγείρευε χοχλιούς και μοσχομύριζε το σαράι.

Αχ Καραγκιόζο -έλεγε- πολυτεχνίτη, τι κάνουμε

τώρα, που δεν περνάν τα κάλπικα κι ο Μπάρμπα-Γιώργος

πάει, απόθανε, λείψαν οι πλάτες και τα μέσα.

Οι αυταπάτες του Μορφονιού,

του οσφυοκάμπτη Χατζηαβάτη τα τερτίπια

και του Σιόρ-Διονύση η αυταρέσκεια,

να πού μας φέραν! Και πια δεν οφελεί, να τα ρίχνεις

όλα στο Βεζίρη -κι απ' την άλλη να ορέγεσαι την κόρη του-

τρώγοντας του Βεληγκέκα τα δακρυγόνα.

Ούτε τον πλούσιο Εβραίο να ξαφρίζεις.

Μια ζωή παριστάνεις τον φούρναρη, το γιατρό

και περιμένεις να βρέξει για να φάμε.

Και δώστου κατάρες και προσευχές

και κλάψες για το Μιρικόκο, το Κολλητήρι

και τον Κοπρίτη, που να γλιτώσουν παλεύουν

κι αυτοί, μπας και κοπρίτες δεν γίνουν.

Κι εγώ η τρελή, που μια ζωή πιανόμουν
απ' την καρατομημένη σου την εφυϊία,

και μια θαρρούσα πως ήμουν Πηνελόπη,

μια η Αρετούσα: η Αγλαΐα είμαι,

η Αγλαΐα...